عوامل مؤثر بر آفرینش نقوش انتزاعی و تجریدی در دست‌بافته‌های قشقایی

Abstract

چیستی، چرایی و چگونگی آفرینش نقش‌ها در دست‌بافته‌های کاربردی ایلی و عشایری همواره یکی از مهم‌ترین پرسش‌های موجود در حوزة هنر بافندگی عشایری بوده ‌است. طرح‌ها و نقش‌های موجود در متن و محتوای دست‌بافته‌های عشایری انتزاعی، تجریدی، شکسته و رو به سوی ساده‌گرایی دارد. فرآیند بافت نیز به‌ صورت ذهنی‌بافی، حفظی‌بافی و بداهه‌بافی است که از مهم‌ترین شاخص‌های زیبایی‌شناختی و دیداری (بصری) این نوع از دست‌بافته‌های ایرانی است. شیوه یا فن (تکنیک) بافت نیز به عنوان یک مؤلفة فن‌شناسانه در دست‌بافته‌های عشایری به ویژه قشقایی دارای تنوع است. به‌گونه‌ای که بافنده از انواع فنون و ساختارهای بافت یا تلفیق آنها با قوه ذوق و احساس و بازی تار، پود، پُرز و پیچ، جهت آفرینش انواع دست‌بافته‌ها با کاربردهای مختلف، استفاده می‌‌کند. نگارنده در پژوهش پیش رو، نخست به مطالعه، بررسی و طبقه‌بندی انواع دست‌بافته‌های ایل و عشایر قشقایی از دو منظر کاربرد و فنون ‌بافت پرداخته و سپس با ذکر نظرات چهار محقق (پرویز تناولی، آرمن هانگلدین، سیسیل ادواردز و محمدرضا امینی) در باب چیستی و چرایی نقش‌های انتزاعی، تجریدی و شکسته در دست‌بافته‌های عشایری و ‌همچنین رصد این نظرات به‌ صورت میدانی و در قالب دو سؤال اساسی از بافندگان عشایری و انطباق پاسخ بافندگان با نظرات محققان یاد شده، به‌دنبال علل انتزاع، تجرید و ساده‌گرایی طرح و نقش دست‌بافته‌های عشایری[قشقایی] بوده ‌است.<br />روش‌شناسی ‌پژوهش : این ‌پژوهش ازنظر هدف، بنیادین و از نظر ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی ‌است. شیوة گردآوری اطلاعات نیز به‌ صورت توأمان کتابخانه‌ای و میدانی بوده‌ است. پرسش‌های پژوهش:آیا انتزاع، تجرید و شکستگی در نقوش دست‌بافته‌های قشقایی آگاهانه و با اختیار یا ناآگاهانه و بر اثر جبر صورت می‌گیرد؟ نظرات محققین و مفسرینی که در حوزة تحلیل و تفسیر نقوش دست‌بافته‌های عشایری مطرح می‌شود، چقدر به واقعیت موجود نزدیک است؟ عوامل مؤثر بر انتزاع، تجرید و ساده‌گرایی کدامند؟ آیا هدف بافندة عشایری در خلق یک نقش‌مایه منطبق با نظر نظریه‌پرداز این حوزه در ارتباط با نقش‌پردازی ‌است؟