ارزیابی دانش معماری ایران در زمینه مجموعه های صنعتی؛ با تأکید بر مفهوم سازی چارچوب برون رفت از چالش ها

Abstract

این نوشتار مؤید آن است که ارزیابی دانش نظری و عملی در همۀ موضوعات معماری اعم از مجموعه‌های صنعتی به شناسایی چالش‌ها و خلاء‌های اطلاعاتی کمک می‌کند. لذا چالش‌شناسی معماری مجموعه‌های صنعتی و نیز مفهوم‌سازی مدلی برای برون‌رفت از آن‌ها، مهمترین رکن مقاله حاضر بوده است. درهم‌تنیدگی حوزه‌های نظری و عملی معماری سبب شد تا ارزیابی این دانش در سه بخش دانش نظری (مبتنی بر تولید)، انتقال دانش(مبتنی بر تعلیم) و دانش عملی (مبتنی بر کاربست) انجام شود. گفتنی است با توجه به ماهیت متفاوت سه‌گانه‌های مذکور، روش ارزیابی هرکدام متناسب با ویژگی‌های ماهوی آن‌ها انتخاب گردید. بدین‌ترتیب ارزیابی حوزه‌های نظری به علت ماهیت نوشتاری آن‌، با روش تحلیل محتوا توأم شد. در این بخش، مقالات علمی پژوهشی (مندرج در پانزده نشریه معتبر معماری تا زمستان 1393)، 2500 عنوان کتاب منتخب، پایان‌نامه‌های دانشجویی مقطع کارشناسی ارشد (که طی سال‌های 1380 تا پایان 1389 در دانشگاه شهید بهشتی به انجام رسیده‌اند) و رساله‏های دکتری معماری (که در دانشگاه‌های داخل کشور تا پایان سال 1391 تکمیل شده‌اند)، مورد بررسی قرار گرفت، تا کمیّت دانش نظری در خصوص معماری مجموعه‌های صنعتی برآورد گردد. لازم بذکر است این سنجش در یک فضای مقایسه‌ای و در میان شش کاربری منتخب منظر، مسکونی، مذهبی، صنعتی، درمانی، آموزشی و اداری به‌انجام رسید. در بخش دانش انتقالی که عمدتاً مباحث آموزشی را در برمی‌گیرد، ارزیابی مذکور به تحلیل محتوای برنامه‌ها، گرایش‌ها، رشته‌ها و واحدهای درسی مطرح در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری معطوف گردید. در این بخش نیز از فضای مقایسه‌ای فوق در تحلیل و ارزیابی کمک گرفته شد. هم-چنین برای آگاهی از وضعیت دانش عملی یا کاربستی، به ارزیابی جهت‌گیری مسابقات معماری (اعم از مسابقات دوره‌ای و مسابقات برگزار شده در بازۀ انتخابی 1386-1389) و نیز بررسی نمونه‌های انتخابی از واحدهای صنعتی موجود (در قالب شصت و سه واحد صنعتی از شهرک صنعتی کاسپین قزوین) اقدام شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که دانش معماری مجموعه‌های صنعتی در هر سه حوزه تولید نظریات، انتقال و کاربست عملی آن‌ها با چالش مواجه است؛ به ‌گونه‌ای که دانش معماری مجموعه‌های صنعتی در مقایسه با دیگر کاربری‌ها به کمترین تولید و انتقال دست یافته است. از سوی دیگر در غیاب تولید و انتقال دانش، معماری مجموعه‌های صنعتی با چالش‌های عملی روبروست. یافته‌ها مؤید آن است که مسیر برون‌رفت از چالش‌های یاد شده با انسجام‏بخشی به سه‌گانه‌های مذکور و جهت‌گیری به سمت تولید محقق می‌شود. همچنین یافته‌ها بر این نکته تأکید دارند که ارتقای معماری مجموعه‌های صنعتی با برنامه‌ریزی در قالب ماتریسی از دانش‌های سه‌گانه میسر می‌شود.