الگوهای خلق فضا در معماری با تکیه بر پارادایم‌های نظری پسامدرن

Abstract

این نوشتار، پیرامون بررسی الگوهای خلق فضا در معماری، با تکیه بر پارادایم‌های نظری مطرح شده در دوران پست‌مدرن به نگارش درآمده است. یکی از بسترهای پژوهشی مطرح در حوزه نظری معماری، بحث به‌کارگیری پارادایم‌های نظری در حیطه علوم کاربردی معاصر است. در این بررسی نخست به طور خلاصه پیشینه‌ای از نحوه ورود بحث پارادایم‌ها از حوزه علم به حوزه معماری ذکر می‌شود سپس با توجه به اهمیت به‌کارگیری مبانی نظری در روند طراحی و خلق فضا، با استفاده از پارادایم‌های مطرح شده در حوزه معماری توسط «کِیت نِسبیت»، مانند پدیدارشناسی، زیبایی‌شناسی، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی،‌ ساختارگرایی، پساساختارگرایی و شالوده‌شکنی، به بررسی الگوهایی پرداخته می‌شود که امروزه معماران به‌طورآگاهانه یا ناآگاهانه در خلق فضا از آن‌ها بهره می‌جویند. نظر به اینکه بحث فضا همواره یکی از بااهمیت‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین بحث‌هایی است که در حوزه معماری وجود داشته و لزوم ورود مفاهیم آن از حوزه نظر به عمل، یکی از چالش‌های پیش روی معماری معاصر است، هدف از انجام این پژوهش، نزدیک‌شدن به پاسخ این پرسش است که هر یک از عناصر تشکیل‌دهنده فضای معماری به چه صورت در فضاهای برآمده از پارادایم‌های نظری پسامدرن به کار گرفته می‌شوند؟ بدین منظور سه بخش اصلی مورد بررسی قرار گرفته است : پیشینه پژوهش (بررسی چگونگی ورود بحث پارادایم‌ها از حوزه علم به حوزه معماری)، مروری بر پارادایم‌های نظری معماری در دوران پست‌مدرن و بررسی الگوهای خلق فضا در معماری با تکیه بر پارادایم‌های نظری پسامدرن (در قالب عناصر تشکیل‌دهنده فضای معماری). در نهایت ویژگی‌های فضایی هر یک از الگوهای مطرح شده، به اختصار مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مقاله با تکیه بر بررسی کیفی و تحلیلی، قصد دارد این واقعیت را روشن کند که علی‌رغم اینکه دوران پست‌مدرن به دلیل تحولات متعاقب آن با چندگانگی و تعدد مفاهیم در بحث‌های نظری مواجه بوده است لیکن بحث فضا نیز مانند سایر بحث‌های نظری معماری، قاعده‌مند بوده و می‌توان الگوهایی را در این زمینه، به منظور کاربردی کردن مباحث نظری پارادایم‌ها در حوزه معماری مطرح کرد.