مفهوم انسان شناسانه فضا نظریه اتو فردریش بالنو در باب مفهوم انسان شناختی فضا

Abstract

دنیای مدرن ما هرچه می‌گوید یا انجام می‌دهد، اساساً بر پایه ایده فضای به طور همگن گسترش یافته است. این جهان از جایی که ما قرار داریم به سوی بی‌نهایت بسط می‌یابد. این گسترش در مقیاسی بسیار وسیع انجام گرفته است به طوری که سالها طول می‌کشد تا نور ستاره‌ای تازه متولد شده به ما برسد. امروز این آگاهی نسبت به وجود جهانی با عظمت که زمین ما که [در نظر ما] بسیار بزرگ است در آن تنها یک کره کوچک مینیاتوری به شمار می‌آید، احساس روزمره ما را نسبت به فضا از جهات مختلف متأثر ساخته است. با اینکه این تصور از فضا قدیمی نیست و نتیجه کشفیات متعددی است که تنها با وجود تجهیزات مدرن امکان پذیر شده‌اند اما برای ما امروز این اندیشه آنقدر بدیهی به نظر می‌رسد که غیر ممکن است تصور کنیم که زمانی غیر از این بوده است. کتاب اُ. اف. بالنو «انسان و فضا» این دیدگاه جدید را به وسیله روبرو‌ کردن مفاهیم ریاضی فضا با ابعاد انسان شناختی فضا شکل می‌دهد. اگر این نظریه انسان شناختی در مورد فضا در مقیاس وسیع به کار برده می‌شد، یعنی در [مطالعات] پیش از تاریخ، تاریخ و نژاد شناسی و یا به طور کلی در علوم انسانی، آنگاه «علوم عقلی» (بشری) که در طول قرنها در گستره جهانی جمع آوری شده اند باید بازبینی می‌شدند. در یک روش شناسی علمی، مسأله قطعی اینست که اگر در نظر بالنو، فضا در مفهوم اولیه‌اش دیگر نمی‌تواند به عنوان یک بیکرانه تهی تصور شود، ولی به‌عنوان یک جایگاه انسانی و اکولوژیکی [می‌تواند] چیزی‌که امروزه به صورت فضای همگن در فیزیک می‌شناسیم تلقی گردد. آنگاه فضا اساساً چندگانه و از نظر کیفی محدود به محیط بشری، می‌شود. اکنون از دیدگاه انسان شناختی ساختار آن می‌تواند به طور کلی و استنتاجی به شکلی کاملاً مرتبط با تجارب و رفتارهای بشری، بررسی گردد. اصطلاحات و روابط متافیزیکی بنیادین و فراگیر عملاً وارد حوزه بشر، فرهنگ سنتی ملموس او می‌شوند. بدین ترتیب بالنو نه تنها به طور فردی بلکه به طور علمی یک دگرگونی ایجاد می‌کند. در دیدگاه توماس کانوس [Kuhnos]، او یک الگوی تازه معرفی می‌کند که در هر حال خود را تنها در این یا آن شاخه این یا آن انتظام بازنمایی نخواهد کرد. بلکه فراتر از آن، در این حالت از نظریه بالنو درباره مفهوم انسان شناختی فضا، ما با یک الگو مواجهیم که «درخت آگاهی» علوم مدرن ما را سراسر دیگرگون خواهد ساخت.