اشیاء جادویی در فرهنگ عامة ایران و تأثیر آن در نقاشی مکتب سقاخانه*

Abstract

فرهنگ عامیانه ایران برخاسته از سنت¬ها، آداب و رسوم، باورها و اعتقاداتی است که میراثی به وسعت تاریخ دارد. در میان عناصر متعدد فرهنگ عامیانه، شئ¬باوری (فتیش) حضور گسترده¬ای در زندگی عوام داشته است. این عنصر شامل سنگ¬ها، گیاهان، حیوانات، طلسم¬ها و ادعیه¬ای است که از قدرت جادویی خارق¬العاده¬ای برخوردارند و به عنوان شیئی کاربردی و ثمربخش در زندگی روزمره مردم اهمیت پیدا کرده¬اند. این پژوهش در نظر دارد با ارائة منتخبی از این اشیاء، به بررسی فرهنگ عامیانه ایران با تأکید بر خصیصة شئ¬باوری و معرفی آن¬ها به عنوان فرهنگی ناب و دست¬نخورده، به ثبت و ضبط آن¬ها بپردازد و تأثیر این باورها را در هنر ایران به¬ویژه نقاشی مکتب سقاخانه آشکار نماید. فرضیه پژوهش بر این استوار است که عناصر جادویی، طلسم¬ها و ادعیه از دیرباز تاکنون به عنوان بخشی باور از زندگی عامه مردم را به خود اختصاص داده و توانسته¬اند در آثار هنرمندان نقاشی سقاخانه¬ای ایران به عنوان عنصر فرهنگی زمان خود برای خلق آثار نمادین و معناگرا ثمربخش باشند.