بازخوانی مفهوم «قلب» از منظر قرآن و روایات و کاربست آن در زندگی انسان

Abstract

بررسی هر یک از اعضا و جوارح بدن برای داشتن زندگی سالم و مؤمنانه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا از این طریق، از سویی اهمیت و نقش حیاتی آ‌ن‌ها در زندگی هر انسان مؤمنی یادآوری و تشریح می‌شود و سبب مراقبت انسان در حفظ سلامت می‌گردد؛ از سوی دیگر، موجب آشنایی با وظایف دینی انسان‌ها درمورد هر یک از اعضای بدن خواهد شد. این امر به قدری مهم است که قرآن کریم اگر بخواهد عوامل انحطاط و تعالی افراد را بیان کند، به عدم بهره گیری آنان از پاره‌ای از اعضا و جوارح استناد می‌نماید. در احادیث معصومان  نیز به کار‌برد و اهمیت اعضا و جوارح توجه خاصّی شده است. نوشتار حاضر، یکی از مهم‌ترین عضو بدن، یعنی «قلب» را به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد کاوش قرار داده است. نتایجی که از این پژوهش حاصل شده عبارتند از این‌که در قرآن، قلب در معنای عقل و درک، روح و جان و مرکز عواطف استعمال شده است. در روایات نیز از قلب به عنوان عضو اصلی بدن یاد شده و به منزلت والای قلب نسبت به سایر اعضای بدن، حالات و انواع آن پرداخته شده است. از جمله تأثیرات مثبت قلب در زندگی، می‌توان به حسن ظنّ به خداوند، نیت تقرّب در انجام عبادات و یاد خدا اشاره کرد. در مقابل، آسیب های قلب نیز سوء ظنّ به خدا و مردم و تفکّر درباره گناه است.