مسئولیت کیفری مافوق در نقض قواعد و مقررات حقوق بشر و بشردوستانه از سوی مأمورین امریکایی در اشغال عراق

Abstract

هدف اساسی از شکل‌گیری دکترین مسئولیت کیفری مافوق نظامی و غیرنظامی به جهت ارتکاب رفتارهای غیرانسانی نیروهای تحت امر خود در حقوق بین‌الملل کیفری، تضمین این موضوع مهم است که آن‌ها برای جلوگیری از ارتکاب جرم به‌وسیله نیروهای تحت امر خود، کنترل مناسبی انجام دهند و در صورت وقوع جرم، به سرکوب، مجازات و گزارش آن بپردازند. مبنای نظری مسئولیت کیفری مافوق، هر چه باشد، نتیجه آن است که آن‌ها به جهت موقعیتی که دارند، مسئول نظارت بر نیروهای تحت امر خود هستند. بنابراین درصورتی‌که بدانند یا می‌بایست بدانند که جنایات جنگی در حوزه تحت مأموریت و از سوی نیروهای تحت امرشان‌ واقع شده یا در حال وقوع است یا به‌زودی اتفاق خواهد افتاد و مانع ارتکاب آن نشده‌ یا آن را به مقام‌های ذی‌صلاح گزارش ندهند یا تدابیر لازم را برای محاکمه و مجازات متخلفین اتخاذ نکرده باشند، دارای مسئولیت کیفری هستند. مقاله حاضر، ضمن تبیین اجمالی شکل‌گیری مسئولیت کیفری مافوق در حقوق بین‌الملل کیفری و همچنین روند تکاملی آن در آرای دادگاه‌ها، به شرایط تحقق این مسئولیت نیز دقت کرده و به‌طور مختصر، نقض مقررات حقوق بشر و حقوق بشردوستانه به‌وسیله نیروهای امریکایی را در عراقِ تحت اشغال بررسی و ثابت می‌کند که بر اساس هنجار‌های پذیرفته‌شده بین‌المللی، فرماندهان نظامی و مافوق‌های غیرنظامی امریکاییِ درگیر تهاجم به عراق و اشغال این کشور، نسبت به جرائم ارتکابی نیروهای مادون خود، مسئولیت کیفری دارند و محاکم صالح ملی و بین‌المللی باید آن‌ها را تعقیب، محاکمه و مجازات کنند.