پایبندی به زمان داوری و ارائه پیشنهادهای عینی و سازنده در اخلاق داوری: مطالعه موردی اسناد داوری پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات

Abstract

داوری یا همترازخوانی مجله‌های علمی از فرایندهای تأثیرگذار در بهبود کیفیت نشر علمی است که رعایت یا توجه به اخلاق در این فرایند می‌تواند موجب تقویت نشریه و بهبود فرایند تصمیم‌گیری سردبیر شود. در این پژوهش، رعایت یا توجه به اخلاق همترازخوانی در پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات در دو بُعد اخلاق «پایبندی به زمان داوری» و «ارائه پیشنهادهای عینی و سازنده» ارزیابی شد. برای این منظور، گزارش‌ها و فایل‌های داوری در بازه زمانی مهر 1396 تا آذر 1398 به روش کیفی و با رویکرد تحلیل محتوای قیاسی یا جهت‌دار در نرم‌افزار MaxQDA V. 2020 بررسی و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد متوسط مدت زمان همترازخوانی 28 روز است و این مدت تفاوت قابل توجهی میان قلمرو‌های پنجگانه «پژوهشنامه» ندارد. همچنین در بُعد «ارائه پیشنهادهای عینی و سازنده» نیز رعایت یا توجه به زیرمؤلفه‌های «ارائه بازخوردهای مفید و سازنده برای بهبود وضوح اثر» و «درخواست شواهد پشتیبان از نویسندگان برای ادعاهای مطرح شده» بیشتر از دیگر زیرمؤلفه‌ها بود. همچنین زیرمؤلفه «ارائه پیشنهادها بر پایه دلایل علمی و فنی معتبر» کمترین میزان رعایت یا توجه را در این بُعد به خود اختصاص داد. نتایج پژوهش از دو دیدگاه می‌تواند تصمیم‌گیری سردبیر را بهبود بخشد. نخست این‌که از بُعد «پایبندی به زمان داوری» به‌نظر می‌رسد مجله از وضعیت نسبتاً مناسبی برخوردار است. همچنین، همترازخوانان در قلمروهای موضوعی پنجگانه نسبت به زیرمؤلفه‌های بُعد «ارائه پیشنهاد عینی و سازنده» یکسان عمل نکرده‌اند. این قضیه می‌تواند به ماهیت مقاله‌های این قلمروهای موضوعی و البته دانش موضوعی و سواد اخلاقی همترازخوانان در این قلمروها پیوند داشته باشد.