کارکردهای آموزشی موقوفه حاج‌عبدالعلی‌خان در شهر بیرجند

Abstract

وقف به­عنوان یکی از احکام الهی به واسطه حمایت در ایجاد نهادهای آموزشی و مدارس، پشتوانه­ای جهت شکوفایی و تقویت فرهنگ اسلامی بوده است. این سنت پسندیده به­عنوان یک منبع مستمر مالی و پشتوانه مردمی جهت تداوم و پابرجایی مراکز آموزشی برای تربیت طلاب و دانش پژوهان همه اقشار جامعه بوده است. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و برپایه اسناد وقفی و منابع کتابخانه­ای صورت پذیرفته است، در صدد است تا با بررسی و تحلیل اسناد موقوفات حاج عبدالعلی­خان تأثیر وقف را در ایجاد مدارس و در نهایت شکوفایی فرهنگی و آموزشی بیرجند تبیین نماید. نتایج پژوهش نشان می­دهد که یکی از دغدغه­های مردم و حتی حاکمان وقت بیرجند، نبود نهادهای آموزشی و نگرانی از عقب­ماندگی فرهنگی بوده است که واقف (حاج­عبدالعلی­خان) با نکته­سنجی­های دقیق، علاوه بر حل مشکل مکان جهت برگزاری کلاس­ها، به هزینه طلاب، لباس و کتاب آن­ها نیز توجه کرده و با وقف رقبات متعدد (اموال و املاک) بر مرکز آموزشی و فرهنگی موقوفۀ خود که شامل مجموعه مسجد، مدرسه علمیه، حسینیه و آب­انبار بوده، الگویی از تأسیس مراکز آموزشی و فرهنگی را برای شهر بیرجند ایجاد نموده است.