مؤلفه‌های مکتب سیاسی امام رضا (علیه‌السلام) در افق تمدن اسلامی

Abstract

خاستگاه تمدن اسلامی شیعی، وحی و از جمله اهداف آن تن­دادن جامعه به سرپرستی انسان کامل و ایجاد حیات طیّبه است. یکی از مراحل دستیابی به چنین هدفی برقراری حاکمیت سیاسی اسلام است. رهبری سیاسی و رهبری فکری در تفکر شیعی با یکدیگر ممزوج است. تبلور این وحدت را در تمدن رضوی می‎توان مشاهده کرد. تاریخ اسلام دچار انحراف دوگانه است؛ انحراف از امامت به خلافت در ماجرای سقیفه و پس از آن به سلطنت در سال 61 ه.ق (سلطنت یزید). سال­ها پس از زعامت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) رهبری فکری و سیاسی در زمان امام رضا (علیه‌السلام) توأم می‌شود. بنی­عباس مشروعیتی نداشت. این خلأ مشروعیت در دورة­ امام رضا (علیه‌السلام) نمایان شد. سؤالی که در این مقاله مطرح می‌شود این است که با توجه به این انحراف چگونه امام رضا (علیه‌السلام) توانستند از این خلأ مشروعیت استفاده کنند و دست به اصلاح نظام سیاسی بزنند؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد امام رضا (علیه‌السلام) از این خلأ بیشترین استفاده را کردند و نه‎تنها حقانیت حضرت علی(علیه‌السلام) و ائمة اطهار(علیهم‌السلام) را به اثبات رساندند، بلکه به‌درستی نظام علوی و نهضت حسینی را به مهدویت متصل کردند. بنابراین در این مقاله اصلاحات سیاسی امام رضا (علیه‌السلام) در بازگشت به حقیقت امامت و ولایت به روشی توصیفی‎ـ تحلیلی بررسی شده است؛ اصلاحاتی که توانست انحراف خلافت را برجسته کند. باوجود این، مسئله این پژوهش برجسته کردن خط سیر و خطوط کمتر برجسته شدة تمدن اسلامی در بازگشت به سیرۀ ائمه (علیهم‌السلام) در دوران امام رضا (علیه‌السلام) از دریچۀ فلسفه سیاسی است.