پهنه‌بندی زمین‌لغزش و برنامه مدیریتی کنترل خطر آن در استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از مدل حائری - سمیعی

Abstract

در آمایش سرزمین و راهبرد توسعه پایدار، انتخاب و آرایش گزینه­های کاربری زمین، طراحی پروژه­ها و شیوه­های مدیریت محیط با الزامات قانونی و فنی، بر نقشه­های ارزیابی توان و پهنه­بندی شدت و تیپ خطرات محیطی مانند زمین­لغزش و ناپایداری زمین استوارند. با پهنه­بندی خطر وقوع زمین­لغزش می­توان مناطق حساس و دارای پتانسیل خطر بالای زمین­لغزش را شناسایی نمود و با ارائه راه­حل­ها، روش­های کنترل و مدیریت مناسب تا حدی از وقوع زمین لغزش­ها جلوگیری و یا از خسارات ناشی از وقوع آنها کاست. در این تحقیق پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از مدل تجربی حائری – سمیعی و تلفیق نقشه­های موضوعی سنگ­شناسی، زاویه شیب، طول گسل، طول راه و رودخانه، میزان بارندگی، شدت بارندگی و زمین­لرزه در مقیاس 1:1500000 انجام گرفته است. پس از تهیه نقشه پهنه­بندی زمین­لغزش، با بررسی دقیق تصاویر Google Earth محدوده­هایی از استان که انتظار می­رفت پتانسیل وقوع زمین­لغزش در آنها بیشتر باشد، مشخص گردید. سپس طی بازدیدهای گسترده میدانی مختصات جغرافیایی زمین­لغزش­های مشاهده شده ثبت و با تهیه فایل مختصات نقطه­ای زمین­لغزش­ها در محیط نرم­افزار Arc Map و انتقال آنها بر روی تصاویر Googel Earth، محل زمین­لغزش­ها شناسایی و محدوده مربوط به هر کدام به صورت یک فایل پلی­گونی تهیه و به محیط نرم­افزار Arc Map منتقل شد و به این ترتیب نقشه رقومی پراکنش زمین­لغزش­های استان تهیه گردید. برای ارزیابی نقشه پهنه­بندی خطر زمین­لغزش از شاخص نسبت دانسیته (Dr) استفاده شد. نتایج نشان داد که فقط از لحاظ عامل زمین­شناسی حدود 40 درصد مساحت استان کهگیلویه و بویراحمد حساسیت بالایی نسبت به وقوع زمین­لغزش دارد، در صورتی که از لحاظ سایر عوامل شامل زاویه شیب، طول گسل، طول راه و رودخانه، میزان بارندگی، شدت بارندگی و زمین­لرزه، حدود 95 درصد مساحت استان کهگیلویه و بویراحمد حساسیت کمی نسبت به وقوع زمین­لغزش دارد. پس از تلفیق امتیاز عددی نقشه­های موضوعی مدل حائری- سمیعی، نقشه خطر زمین­لغزش در 4 کلاس بدون خطر، خطر بسیار کم، کم و متوسط به ترتیب با توزیع مساحت 3/26، 8/33، 9/36 و 2 درصد تهیه شد. در ارتباط با ارزیابی کارایی مدل با استفاده از شاخص نسبت دانسیته، نتایج نشان داد که مدل توانسته است پهنه­های خطر زمین­لغزش را به خوبی از هم تفکیک کند و در کلاس خطر بسیار کم از دقت بیشتری برخوردار است. بر اساس نتایج حاصل از پهنه­بندی، می­توان گفت که وقوع خطر زمین­لغزش در استان کهگیلویه و بویراحمد در وضعیت فعلی تقریباً بسیار ناچیز است و صرفاً می­توان با برنامه­های مدیریتی کنترل خطر یا اصل پیشگیری، از وقوع زمین­لغزش­ها در آینده در استان جلوگیری کرد. نتایج این مطالعه گامی مؤثر در جهت برنامه­ریزی و مدیریت هر چه بهتر سرزمین در استان کهگیلویه و بویراحمد است.