ارزیابی وضعیت سیل‌خیزی و سیل‌گیری حوضه آبریز لیقوان‌چای با استفاده از مدل ترکیبی فرآیند تحلیل‌شبکه و منطق‌فازی

Abstract

امروزه سیل به عنوان یکی از مهم­ترین مخاطرات محیطی شناخته شده در طبیعت است. کشور ایران به دلیل برخورداری از شرایط طبیعی مساعد برای سیل­خیزی در زمره کشورهای حادثه خیز از نظر وقوع این مخاطره است. هدف اصلی این پژوهش تعیین پهنه­های سیل­خیز و سیل­گیر حوضه لیقوان­چای تبریز است. جهت انجام این کار از مدل ترکیبی فرآیند تحلیل شبکه و منطق فازی به همراه 12 پارامتر طبیعی استفاده شده است. بر اساس مدل فرآیند تحلیل شبکه برای سیل­خیزی، معیارهای شیب(187/0)، جنس سازند(125/0) و برای سیل­گیری نیز پارامترهای شیب(229/0)، انحنای پلان (2/0) بیشترین ضریب تأثیر را داشته­اند. بر اساس نتایج، بخش­های جنوبی حوضه با قرارگیری در پهنه­هایی با پتانسیل خیلی­زیاد و زیاد، به عنوان سیل­خیزترین بخش­های حوضه معرفی شده­اند. این مناطق به خاطر سنگ بستر آتشفشانی، نفوذپذیری پایین، شیب­زیاد، دریافت بارش­بیشتر و تراکم شبکه آبراهه بالا قابلیت تولید روآناب بالایی را دارا هستند و از این نظر در کلاس طبقات با پتانسیل خیلی­زیاد و زیاد قرار گرفته­اند. از نظر سیل­گیری نیمه­شمالی حوضه بیشترین پتانسیل سیل­گیری را دارد. این مناطق عمدتاً زمین­های اطراف رودخانه­های اصلی، زمین­های پست و هموار بخش خروجی حوضه را در بر می­گیرند. از نظر تقسیمات واحدهای اراضی این مناطق عمدتاً به عنوان زمین­هایی با پستی و بلندی کم و شیب نسبی کمتر از 10 درصد می­باشند که اغلب نواحی حاشیه­ای رودخانه­ها، تراس­های قدیمی و جدید را در بر می­گیرند. این مناطق با ویژگی­هایی همچون شیب­کم، ارتفاع نسبی پایین، فاصله کم از رودخانه و انحنای پلان و پروفیل مقعر مشخص شده­اند.