بررسی آسیب‌پذیری تپه‌های ماسه‌ای ساحل شرقی بندر جاسک با استفاده از مدل DVI

Abstract

تپه‌های ماسه­ای در کل جهان، تحت تأثیر فشارهای گوناگون طبیعی و انسانی بوده و سیستم­های بسیار حساسی هستند که حفظ آن‌ها، نیاز به مدیریت صحیح دارد. اهمیت نقش تپه­های ماسه­ای ساحلی به‌عنوان مانعی در برابر امواج و نیز یک مخزن از شن و ماسه که منبع تغذیه ساحل در برابر فرسایش است بخش عمده­ای از ساحل شرقی بندر جاسک را تپه­های ماسه­ای ساحلی تشکیل می­دهد. در این پژوهش میزان آسیب­پذیری سیستم تپه­های ماسه­ای که زیستگاه گونه­های زیستی، و نیز سپری بیولوژیک برای حفاظت ساحل است بررسی شد. این مطالعه با استفاده از مدل DVI ، داده­های آماری، داده­های مکانی و بازدیدهای میدانی و استفاده از چک‌لیست انجام گرفت. تپه­های ماسه­ای با شش گروه از عوامل تأثیرگذار در این سیستم، شامل شرایط ژئومورفولوژی تپه­های ماسه­ای، عوامل دریایی، فرایندهای بادی، پوشش گیاهی و تأثیر فعالیت­های انسانی و عامل مدیریتی ارزیابی شد. نتایج نشان داد میزان آسیب­پذیری کلی (DVI) در محوطه­های شماره یک، دو و سه به ترتیب ، 0.58، 0.53 و 51 است و شدید است. در دو محوطه دیگر، این میزان کمتر از 0.5 و آسیب­پذیری کلی در آن‌ها، متوسط ارزیابی شد. در میان عوامل موردبررسی، وضعیت ژئومورفولوژیک تپه­های ماسه­ای، عامل فرایندهای بادی به ترتیب بیشترین تأثیر و عامل انسانی کمترین نقش را در آسیب­پذیری تپه­ها دارند. بر اساس شاخص تعادل به‌دست‌آمده، تعادل میان آسیب­پذیری و مدیریت تپه­ها در هیچ‌کدام از محوطه­ها دیده نشد چرا که علیرغم آسیب­پذیری شدید تا متوسط تمامی محوطه­ها، نشانه­هایی از وجود عوامل حفاظتی و مدیریتی متناسب با آن دیده نمی­شود. لزوم توجه به این مسئله با توجه به گسترش طرح­های زیر بنایی چون احداث اسکله­های جدید اهمیت بیشتری می­یابد.