ارزیابی پتانسیل فرونشست زمین و عوامل مؤثر بر آن ( مطالعه موردی: دشت سیدان فاروق مرودشت)

Abstract

فرونشست زمین به‌عنوان یکی از مخاطرات طبیعی در سال‌های اخیر با افزایش بهره‌برداری بیش‌ازحد از آب­های زیرزمینی به‌عنوان یک مسئله اساسی در دشت­های حاصلخیز کشور مطرح‌شده است. بی‌توجهی به این‌گونه پدیده­ها می­تواند خسارت جبران‌ناپذیری را به بار آورد. بنابراین ارزیابی پتانسیل و میزان استعداد دشت­های حاصلخیز نسبت به پدیده فرونشینی امری ضروری است. در پی همین ضرورت، پژوهش حاضر به ارزیابی پتانسیل فرونشست زمین و عوامل مؤثر بر آن در دشت حاصلخیز فاروق-سیدان شهرستان مرودشت می­پردازد. جهت انجام این پژوهش، ابتدا داده­های مربوط به 11 پیزومتر از 14 پیزومتر موجود در دروه آماری 1388-1374 بررسی و به‌منظور تهیه نقشه خطر فرونشست از رابطه تجربی لامب-ویتمن استفاده شد. بدین‌صورت که بعد از شبکه‌بندی تیسن هر پیزومتر، پارامترهای پوکی اولیه، ضریب توانایی فشرده شدن، ضخامت اولیه لایه­های موردنظر، تنش مؤثر اولیه و ثانویه برآورد و لایه­های رستری ضخامت منطقه اشباع بین سطح ایستابی اولیه و سطح اساس فرضی، فشار آب منفذی اولیه ، تغییرات تنش مؤثر، فرونشست احتمالی و خطر فرونشست تهیه شد. بررسی داده‌ها نشان داد که در دشت فاروق- سیدان، دو منطقه با خطر فرونشست خیلی زیاد(57/5 درصد از مساحت دشت) و زیاد (76/19 درصد از مساحت دشت) وجود دارد که عوامل تراکم و فشردگی میان لایه­های رسی و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی مؤثرترین عوامل هستند. در طول دوره 1388-1375، باوجود 1700 حلقه چاه کشاورزی در سطح دشت باعث افت 96/17 متری آب زیرزمینی شده­ و شرایط را جهت فشردگی میان لایه­های رسی و فرونشست زمین فراهم کرده است.