ارزیابی فرایندهای مؤثر بر شکل گیری و تحول کوهریگ ها (موردمطالعه:کوهریگ های تنگ چنار)

Abstract

کوهریگ­ها گونه­ای از ته­نشست­­های رسوبی ماسه­ای هستند که در دامنه برخی تپه‌ها و کوه‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می­شوند. در محدوده تنگ چنار در پای دامنه و بر روی دامنه کوه‌ها تجمعات ماسه­ای با مورفولوژی­های متفاوت دیده می­شود که اغلب آن‌ها در شرایط کنونی ثابت بوده و احتمالاً مربوط به شرایط اقلیمی گذشته­اند. هدف این پژوهش بررسی این عارضه­ها به‌منظور شناخت شرایط و محیط شکل­گیری و فرایندهای مؤثر در تشکیل آن‌ها می­باشد. برای انجام این کار به دانه سنجی و تحلیل رسوب کوهریگ­ها در بخش‌های مختلف منطقه پرداخته شد. بدین ترتیب، در مرحله اول 16 نمونه رسوبی از منطقه موردمطالعه برداشت و پس از دانه سنجی، تحلیل و پارامترهای آماری رسوبات بررسی شدند. به دلیل شباهت در مناطق نمونه‌برداری و همچنین نتایج تحلیل پارامترهای رسوبی، نمونه­ها به پنج جامعه آماری با ویژگی‌های تقریباً مشابه تقسیم و مورد تحلیل قرار گرفتند. همچنین، از تحلیل واریانس یک‌راهه و آزمون توکی جهت بررسی معنی­دار بودن اختلاف بین متغیرهای مختلف در سطح 95 درصد برای بررسی فرایندهای مؤثر در جابجایی و نهشته­گذاری آن‌ها استفاده گردید. مشاهده اندازه دانه­ها و سرت شدگی ظاهری آن‌ها در نگاه اول حاکی از دخالت فرایند بادی در جابجایی و رسوب‌گذاری آن‌ها به شکل تپه‌های ماسه­ای بیابانی است. اما، بررسی و آزمایش ویژگی‌های رسوبی مانند شکل، اندازه ذرات و پارامترهای مختلف آماری و همچنین نمودار هیستوگرام کوهریگ­ها در بخش‌های مختلف منطقه حاکی از تفاوت رسوبات به شکل چشمگیر ازنظر نوع فرایند، مسافت انتقال و چگونگی نهشته‌گذاری در منطقه موردمطالعه است. نتایج نشان داد که فرایندهای دامنه­ای، کوه­ریختی، فلوویالی، بادی، بادی-آبی در قلمرو مورفوژنتیک و مورفوکلیماتیک جنب یخچالی با رخنمون سنگ‌های دانه­ای مانند گرانیت‌ها در شکل‌گیری و توسعه این کوهریگ ها نقش اصلی را بر عهده داشته‌اند.