فعالیت زمین‌ساخت جوان در پهنه گسلی قم- زفره، ایران مرکزی

Abstract

گسل قم- زفره از گسل‌های بنیادین با روند شمال‌غرب- جنوب‌شرق است که دشت کاشان را از ارتفاعات جنوبی آن جدا می‌کند و درنهایت به منطقه زفره می‌رسد. ازآنجاکه پهنه گسلی قم- زفره یکی از پهنه‌های مهم و فعال ایران مرکزی در نظر گرفته‌شده است، بررسی میزان فعالیت تکتونیکی اخیر آن ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور در این پژوهش به تحلیل و بررسی6 شاخص مورفوتکتونیکی مهم نظیر گرادیان طولی رودخانه(SL)، عدم تقارن حوضه زهکشی(Af)، شکل حوضه زهکشی(Bs)، نسبت عرض کف به ارتفاع دره(Vf)، پیشانی کوهستان(J) و انتگرال هیپسومتریک(Hi) پرداخته‌شده است. برای ایجاد حوضه‌ها بر روی گستره مطالعاتی و به‌منظور انجام تصحیحات بر روی‌داده‌های مدل رقومی ارتفاعی از نرم‌افزار Arc Hydro (در محیط نرم‌افزاری Arc GIS 10.1) استفاده‌شده است، پس‌ازآن 6 شاخص مورفوتکتونیکی بر روی هر یک از حوضه‌ها مورداندازه‌گیری و رده‌بندی قرارگرفته است. در‌نهایت به‌منظور تعیین تکتونیک فعال نسبی در منطقه موردمطالعه، شاخص‌ تکتونیک فعال(Iat) محاسبه‌شده است. بر اساس این شاخص پهنه گسلی قم- زفره به 4 رده فعالیت تکتونیکی بسیار بالا، بالا، متوسط و پایین رده‌بندی گردید. طبق شاخص Iat، 14.39 درصد از گستره موردمطالعه معادل 904.13 کیلومترمربع که 11 حوضه را در برمی‌گیرد فعالیت تکتونیکی بسیار بالا نشان می‌دهند، 52.11 درصد از منطقه موردمطالعه(3274.94 کیلومترمربع، 54 حوضه) فعالیت تکتونیکی بالا، 27.29 درصد(1715.36 کیلومترمربع، 32 حوضه) فعالیت تکتونیکی متوسط و 6.21 درصد(390.46 کیلومتر، 6 حوضه) هم فعالیت تکتونیکی پایین را نشان می‌دهند. در ادامه، به‌منظور بررسی صحت و تائید شاخص‌های مورفومتری مطالعات صحرایی گسترده در منطقه موردمطالعه صورت گرفت. شواهد به‌دست‌آمده شامل گسلش و شکستگی در واحدهای تراورتن جوان در پهنه گسلی قم زفره بوده که نشانگر فعالیت جوان این پهنه می‌باشند. در منطقه موردمطالعه بیشترین مقدار فعالیت تکتونیکی در بخش‌های جنوب شرقی، شمال‌غربی و مرزهای شرقی گستره مطالعاتی واقع در پهنه گسلی قم- زفره است.