مطالعه تغییرات ژئومورفولوژی بستر رودخانه کارون و علل آن از سال 1954 تا 2011 (1334تا 1391)

Abstract

مطالعه تغییرات مورفولوژیک رودخانه­ها و رابطه آن با عوامل تأثیر­گذار طبیعی و انسانی به­طور گسترده­ای به­عنوان یک ابزار مفید به­منظور مشخص نمودن روند تکاملی رودخانه­ها و برنامه­ریزی درست برای حفاظت و بازسازی رودخانه­ها شناخته‌شده است. استان خوزستان با برخورداری از جریان رودخانه‌های دائمی بزرگ، نقش مهمی را در چرخه حیاتی آب کشور ایفا نموده و سهم قابل‌توجهی از اهداف توسعه پایدار در بخش آب و کشاورزی را به خود اختصاص داده است. در این میان رودخانه کارون به‌عنوان بزرگ‌ترین رودخانه ایران همه‌ساله حجم آب قابل‌توجهی را به دشت خوزستان و نهایتاً خلیج‌فارس روانه می‌سازد. این مطالعه به بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی رودخانه کارون با استفاده از تفسیر عکس­های هوایی و تصاویر ماهواره­ای تجزیه‌وتحلیل آماری هیدرو اقلیمی و آنالیزهای رسوب‌شناسی در محدوده شهر اهواز می­پردازد. ابتدا با استفاده از عکس­های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای Landsat و IRS تغییرات مکانی و زمانی بستر رودخانه طی سال‌های 1954، 2000 و 2011 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و سپس به بررسی علل این تغییرات پرداخته شد. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داد که طی 57 سال تغییرات چشمگیری در مورفولوژی رودخانه ازجمله تغییر در عرض رودخانه به‌ویژه در محدوده شهر اهواز، تغییر در مئاندرها و ایجاد جزایر رسوبی به وجود آمده است. همچنین آنالیز رسوبات جزایر نشان داد رسوبات تشکیل­دهنده جزایر حاصل سیلاب­های متعدد بوده که در محیطی آرام نهشته­گذاری شده­اند. علل اصلی ایجاد تغییرات کاهش دبی به دلیل ساخت سدهای متعدد در بالادست، ساخت پل‌های متعدد در مسیر رودخانه به‌ویژه در محدوده شهر اهواز، عوامل زمین‌شناسی و پوشش گیاهی می‌باشد. به‌طورکلی انسان و دخالت‌های آن مهم‌ترین عامل تغییرات مورفولوژی بستر رودخانه کارون می‌باشد.