پهنه‌بندی خطر سیلاب در حوضه‌ی آبخیز آق لاقان‌چای با استفاده از مدل ویکور

Abstract

سیلاب، از خطرات اصلی در مناطق کوهستانی می­باشد. حوضه آبخیز آق لاقان چای با داشتن چهره کوهستانی و با توجه به وضعیت زمین‌شناسی، لیتولوژی و اقلیمی، عمده شرایط لازم جهت شکل‌گیری خطر سیلاب را دارد. این پدیده همه‌ساله موجب خسارت به مناطق مسکونی، تخریب راه ارتباطی و رسوب­زایی گسترده و پر شدن مخزن سد یامچی و بستر رودخانه از رسوب می­شود. هدف این تحقیق پهنه‌بندی خطر وقوع سیلاب در حوضه آق لاقان چای می‌باشد. برای رسیدن به این هدف با بررسی­های میدانی و مطالعه منابع، ابتدا 9 عامل مؤثر وقوع سیلاب منطقه شامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، ارتفاع، فاصله از آبراهه، بارش، دما، کاربری اراضی و خاک شناسایی شدند. سپس لایه­ها اطلاعاتی توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. ارزش­گذاری و استانداردسازی نقشه­های معیار،در نرم‌افزار IDRISIبه‌صورت توأم با استفاده از روش فازی انجام گرفت. در مرحله بعد عوامل موردبررسی به‌صورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تأثیر آن‌ها است، در نرم‌افزار Expert Choice ارائه شد. تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از روش ویکور به‌عنوان یکی از روش­های تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره، انجام شد.طبق نتایج به‌دست‌آمده، عوامل شیب، ارتفاع و فاصله از شبکه آبراهه، بیشترین تأثیر را بر ایجاد سیل در حوضه­ی آق لاقان چای دارند. به‌طور عمده مناطق بسیار پرخطر در قسمت پرشیب شمال و جنوب غربی حوضه مطالعاتی قرار دارند. به‌طورکلی نتایج مطالعه نشان می­دهد که حوضه آق لاقان چای دارای توان بسیار بالا ازلحاظ رخداد سیلاب می­باشد، لذا انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی در حوضه­ی مطالعات ضروری می­باشد.