مدل‌سازی ناپایداری دامنه ای در حوضه آبریز تسوج با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS)

Abstract

ناپایداری دامنه­ای باعث ایجاد خسارات هنگفت اقتصادی و تلفات انسانی در سطح جهان می­شوند. تهیه نقشه احتمال ریسک و تعیین مناطق مستعد وقوع آن‌ها،یکی از راه‌های آمادگی به‌منظور کاهش تأثیرات آتی چنین وقایع پرمخاطره محسوب می­شود.هدف از این تحقیق، بررسی میزان حساسیت و تعیین احتمال وقوع ناپایداری دامنه­ای در حوضه آبریز تسوج می­باشد.بدین منظور، از مدل فرآیندیSINMAP < /span>در محیط نرم‌افزاریGISو با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی زمین(DEM) مستخرج از نقشه‌های توپوگرافی مقیاس1:25000استفاده‌شده است.نتایج حاصل از اجرای مدل نشان داد که احتمال وقوع ناپایداری در منطقه نسبتاً بالا می­باشد. واسنجی شبیه‌سازی از طریق مقایسه نتایج حاصله با داده­های مشاهده‌ی در قالب نتایج تفسیر عکس­های هوایی و مشاهدات صحرائی نشان داد که نتایج حاصل از شبیه‌سازی مدل با ضریب اطمینان بالائی قابل‌قبول است. همچنین، همپوشانی نتایج حاصل از مدل با نقشه­های شیب و لیتولوژی منطقه نشان داد که زمین‌لغزش‌های منطقه عمدتاً نیز در روی سازندهای زمین‌شناسی ماسه‌سنگ، شیل و مارن و در شیب‌های 20-50 درصد رخ داده­اند. گسترش سازندهای حساس به فرسایش و تأثیر فعالیت‌های تکتونیکی بر آن‌ها باعث شده تا حجم وسیعی از مواد واریزه­ای در دامنه­ها تشکیل‌شده و به علت شیب بالای حوضه و فقر پوشش گیاهی آن شاهد حرکات توده­ای فعال در این ناحیه باشیم. بطوریکه انتقال این مواد سالانه خسارات هنگفتی به سازه‌های هیدرولوژیکی موجود در عرصه آبخوان تسوج وارد می‌سازد. با توجه به تطابق و همخوانی مطلوب نتایج مدل با مشاهدات صحرائی پیشنهاد می­گردد تا مطالعات مشابهی برای تعیین مناطق دارای ریسک بالای ناپایداری دامنه­ای قبل از شروع عملیات سازه­ای مخصوصاً در مناطق ناهموار صورت گیرد. این امر می­تواند خسارات ناشی از انتقال رسوب به این سازه­ها را کاهش داده و عمر مفید آن‌ها را افزایش دهد.