ارزیابی تکتونیک فعال ازبک کوه در شمال طبس، ایران مرکزی

Abstract

منطقه ازبک‌کوه در ایران‌مرکزی در پهنه گسلی کلمرد قرار دارد. گسل کلمرد یکی از گسل‌های مهم بنیادی ایران مرکزی به شمار می‌رود که در کواترنری نیز فعال می‌باشد. کوه‌های ازبک‌کوه در قسمت‌های شرقی تحت تأثیر پهنه گسلی کلمرد قرارگرفته‌اند. همان‌طور که ذکر شد گسل کلمرد در شرق ایران به‌عنوان یک گسل کواترنری در نظر گرفته ‌می‌شود و آخرین حرکات این گسل را به عهد حاضر نسبت داده‌اند، بنابراین برآورد شاخص‌های مورفومتری به‌منظور شناسایی تأثیر تکتونیک فعال آن بر تکامل تکتونیکی حوضه‌های زهکشی ضروری به نظر می‌رسد. لذا در این مطالعه به تجزیه‌وتحلیل 6 شاخص مورفوتکتونیکی مهم نظیر گرادیان طولی رودخانه، عدم تقارن حوضه زهکشی، انتگرال هیپسومتریک، شکل حوضه زهکشی، نسبت عرض کف به ارتفاع دره و پیشانی کوهستان پرداخته‌شده است. برای تشکیل حوضه‌ها بر روی منطقه موردمطالعه از نرم‌افزار Arc Hydro (از افزونه‌های نرم‌افزار Arc GIS) بر پایه داده‌های حاصل از مدل رقومی ارتفاعی استفاده‌شده است، سپس 6 شاخص مورفوتکتونیکی بر روی هر یک از حوضه‌ها موردمحاسبه و رده‌بندی قرارگرفته است. در‌نهایت، شاخص‌ تکتونیک فعال(Iat) محاسبه گردیده که بر اساس آن ازبک‌کوه به 4 رده فعالیت تکتونیکی بسیار بالا، بالا، متوسط و پایین رده‌بندی گردیده است. بر اساس شاخص IAT کمتر از 5 درصد از محدوده موردمطالعه، فعالیت تکتونیکی بسیار بالا نشان می‌دهند، 27 درصد از منطقه موردمطالعه فعالیت تکتونیکی بالا، 50 درصد فعالیت تکتونیکی متوسط و حدود 20 درصد هم فعالیت تکتونیکی پایین را نشان می‌دهند. در گستره مطالعاتی بیشترین سطح فعالیت تکتونیکی در بخش شرقی ازبک‌کوه مرتبط با فعالیت گسل کلمرد در نظر گرفته‌شده است. در بخش‌ غربی نیز سطح فعالیت تکتونیکی بالا تا متوسط بوده که نشانگر عملکرد پهنه گسلی غرب ازبک‌کوه می‌باشد.