ارزیابی اثرات انتقال آب بین حوضه‌ای بر مخازن آب زیرزمینی و نشست زمین (مطالعه موردی: انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه)

Abstract

در سال‌های اخیر تشدید پدیده خشکسالی و مدیریت نادرست منابع آب، موجب افت شدید تراز آب دریاچه ارومیه در شمال­غرب ایران و بروز پیامدهای منفی زیست‌محیطی شده است. لذا به‌منظور پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی، طرح انتقال آب رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دست مطالعه و اجرا قرارگرفته است. هدف این مقاله ارزیابی تأثیرات اجرای این پروژه بر وضعیت مخازن آب زیرزمینی دشت پیرانشهر و مورفولوژی زمین در حوضه مبدأ می­باشد. داده­های مورداستفاده شامل تصاویر GDEM ماهواره ASTER باقدرت تفکیک 15 متر، داده­های اقلیمی، آمار مرتبط با هیدرولوژی آب‌های سطحی و زیرزمینی منطقه موردمطالعه و داده­های ساختمانی و لیتولوژیکی استخراج شده از نقشه زمین‌شناسی 100000/1 می­باشد. همچنین برای تکمیل سایر داده­ها و انطباق نتایج با وضع موجود، عملیات میدانی انجام‌شده است. روش تحقیق عمدتاً بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است. نتایج نشان می­دهد که روند افت تراز آب زیرزمینی دشت پیرانشهر در پایین­دست سد سیلوه، در دوره پس از انتقال آب به حوضه دریاچه ارومیه تشدید خواهد شد. به‌طوری‌که بعد از اجرای پروژه تراز آب زیرزمینی تا 92/2 متر کاهش خواهد یافت. پیش­بینی می­شود، ازآنجاکه دشت پیرانشهر بر رسوبات جوان آبرفتی مربوط به دوره کواترنر منطبق است، در حاشیه شمالی و غربی دشت که منطبق بر رأس مخروط­افکنه­ها و رسوبات دانه‌درشت است، نشست زمین به‌صورت ناگهانی و در پایین‌دست دشت که منطبق بر قاعده مخروط­افکنه­ها و رسوبات مارن و رس است نشست زمین به‌صورت تدریجی رخ دهد. همچنین ازآنجاکه گسل­های فراوان ازجمله گسل سراسری زاگرس از جنوب غربی آبخوان پیرانشهر می­گذرد، پیش­بینی می­شود نشست زمین و ایجاد شکاف در این بخش از حوضه تشدید شود.