بررسی نقش و تأثیر پوشش گیاهی بر مورفومتری پیکان‌های ماسه‌ای در ساحل دریای عمان (محدوده بین جاسک-لیردف)

Abstract

با توجه به‌واقع شدن مساحت وسیعی از سرزمین ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک و فعال بودن سیستم شکل‌زایی بادی در این مناطق و با توجه به اینکه باد و لند فرم‌های حاصل از آن به‌صورت یک محدودیت جدی در توسعه جوامع انسانی این‌گونه مناطق مطرح می‌شوند شناسایی چگونگی شکل‌گیری و تحول این لند فرم‌ها امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. پیکان‌های ماسه‌ای به‌عنوان یکی از ساده‌ترین لندفرهای تراکمی باد در مناطق بیابانی می‌باشند که تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل‌گرفته و تحول پیدا می‌کنند، چنانچه در مسیر باد و سقوط دانه‌های در حال جهش، مانعی وجود داشته باشد، به علت کاهش سرعت باد در اثر برخورد با مانع، دانه ماسه به زمین می‌افتد. این دانه‌ها در محلی که کمترین میزان فشار وجود دارد بر روی‌هم متمرکز می‌شوند. تراکم ماسه همیشه در جبهه پشت به باد مانع صورت می‌گیرد و در طول زمان پیکان‌های ماسه‌ای شکل می‌گیرند. این پژوهش سعی دارد که به بررسی تاثیرپذیری ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی پیکان‌های ماسه‌ای از گونه گیاهی Cyperus conglomerates در ساحل دریای عمان بپردازد. تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی مبتنی بر روش‌های میدانی، کتابخانه‌ای و آزمایشگاهی است بدین‌صورت که پس از مشخص کردن محدوده موردمطالعه، با استفاده از ترانسکت، پیکان‌های ماسه‌ای موردنظر مشخص و سپس به بررسی مورفومتری(طول تپه، عرض تپه در سه مقطع، ارتفاع تپه، ارتفاع گیاه) ، و با نمونه‌برداری از آن‌ها به گرانولومتری نمونه‌ها در آزمایشگاه پرداخته شد. نتایج نشان می‌دهد که طول پیکان ماسه‌ای با ارتفاع تپه و ارتفاع گیاه در سطح 95 درصد معناداری ارتباط دارند. اما ارتفاع گیاه با ارتفاع تپه ماسه‌ای در سطح 99 درصد معناداری با یکدیگر ارتباط دارند. با توجه به موارد ذکرشده، با افزایش ارتفاع گیاه، طول پیکان بیشتر شده و همچنین ارتفاع تپه ماسه‌ای افزایش پیدا می‌کند. میانگین ارتفاع گیاه 6/19 سانتی‌متر است و حداکثرارتفاع گیاه در بین گونه‌های موردمطالعه 33 سانتی‌متر و حداقل آن 10 سانتی‌متر است. این موارد نشان می‌دهد که پیکان‌های ماسه‌ای موردمطالعه به‌صورت کوچک و در حد چند 10 سانتی‌متر می‌باشد و نسبت به پیکان‌های ماسه‌ای مناطقی مانند دشت لوت، تفاوت زیادی دارد. در بین پیکان‌های ماسه‌ای موردمطالعه، طویل‌ترین پیکان 290 سانتی‌متر و کوتاه‌ترین آن‌ها 33 سانتی‌متر و تفاوت بین آن‌ها 257 سانتی‌متر است. میانگین طول پیکان‌های موردمطالعه 100 سانتی‌متر و انحراف معیار آن‌ها 65/0 می‌باشد. نتایج دانه سنجی رسوبات نشان می‌دهد که درشت‌دانه‌ترین رسوبات در رأس پیکان قرار داشته و هرچقدر به سمت قاعده و محل گیاه حرکت می‌کنیم از اندازه رسوبات کاسته می‌شود.