پهنه‌بندی خطر سیلاب‌های شهری با استفاده از داده‌های هیدرولوژی پالئوسیلاب (مطالعه موردی: شهر کلات نادری، خراسان رضوی)

Abstract

شهر کلات در امتداد رودخانه‌ای به همین نام در معرض سیلاب‌های نسبتاً شدیدی قرار دارد که از جمله این سیلاب‌ها می‌توان به سیلاب بزرگ سال 1380 اشاره کرد. با توجه به کوتاه بودن دوره آماری ایستگاه هیدرومتری کلات و غیر واقعی بودن حریم تعیین‌شده رودخانه توسط سازمان‌های مسئول، نگارندگان بر آن شدند تا با استفاده از هیدرولوژی پالئوسیلاب به برآورد دبی سیلاب‌های بزرگ رودخانه مورد نظر پرداخته و از این طریق مناطق تحت خطر سیلاب را مبتنی بر داده های واقعی و قابل اطمینان که به‌وسیله خود طبیعت ثبت گردیده تعیین نمایند. در این پژوهش ابتدا با مطالعه تفصیلی عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای بزرگ‌مقیاس روند توسعه بافت فیزیکی شهر کلات مشخص و همچنین سایت‌های احتمالی رسوبات آب راکد علامت‌گذاری گردید. سپس طی بازدیدهای میدانی نسبت به شناسایی دقیق سایت‌ها، به بررسی وجود سایر شواهد دیرینه‌تراز و انجام تحلیل‌های چینه‌شناسی پرداخته شد. در مرحله بعد جهت برآورد حداکثر سطح سیلاب با توجه به ارتفاع رسوبات آب‌راکدی و شواهد داغاب سیلاب، پس از نقشه‌برداری از مقاطع عرضی و طولی کانال رود در سایت‌های نمونه، حداکثر اوج سیلاب در منطقه مدل‌سازی شده که دبی اوج براساس رسوبات آب‌راکدی 25/554 و242/540 مترمکعب و براساس داغاب سیلاب 43/624 مترمکعب برآورد شده است. این نتایج با برآوردهای انجام‌شده به روش‌های مرسوم هیدرولوژی در رودخانه موردنظر اختلاف چشمگیری داشته که با توجه به این نتایج حریم رودخانه کلات نسبت به سیلاب‌های بزرگ مشخص و مناطق در معرض خطر سیلاب تعیین حدود گردید. همچنین با توجه به نتایج قابل اطمینان حاصل از روش پالئوسیلاب، می‌توان در مناطقی با شرایط یکسان با بهره‌گیری از روش و نتایج پالئوسیلاب نسبت به خطر سیلاب در مسیل‌ها و دشت‌های سیلابی و مناطق ساحل نشین رودخانه‌ها اقدام نمود.