ارزیابی و تهیۀ نقشۀ آسیب‎پذیری آلودگی آبخوان کارستی مانشت با استفاده از مدل ریسک

Abstract

ارزیابی آسیب‎پذیری و تهیۀ نقشۀ پهنه‌بندی خطر، راهکاری مهم در مدیریت منابع آب کارست به‎شمار می‎رود. با توجه به وجود ژئومورفولوژی کارست توسعه‌یافته در مناطق نیمه‎خشک غرب ایران و دیگر شرایط طبیعی منطقه، انتشار آلودگی در این منابع کارستی سریع و گسترده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی آسیب‎پذیری و تهیۀ نقشۀ آسیب‎پذیری آبخوانِ تاقدیسِ مانشتِ غرب ایران، در برابر انتشار آلودگی با استفاده از مدل ریسک و ارائۀ راهکارهای مدیریتی برای حفظ این منابع است. این مدل با استفاده از پنج پارامتر سنگ مادر آبخوان، میزان نفوذ، نوع خاک، تحول کارست و اپی‌کارست، به ارزیابی آسیب‎پذیری منابع آب کارست در برابر آلودگی می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد بخش‎هایی که آسیب‎پذیری متوسط، زیاد و خیلی زیاد دارند، 73/96 درصد مساحت منطقه را در بر گرفته‎اند که از آسیبپ‎پذیری بالای این آبخوان در برابر آلودگی محیطی حکایت دارد. مناطق با آسیب‎پذیری بالا، در رأس تاقدیس و در محدودۀ سینکول‌ها و چاله‎های بسته قرار دارند و این امر مؤید نقش ژئومورفولوژی کارست و توسعۀ کارست در میزان آسیب‎پذیری بالای آبخوان است. این مدل از کارایی مطلوبی برای انجام مطالعات آسیب‎پذیری منابع آب کارست برخوردار است. در این راستا عوامل مدیریتی، همچون تعیین حریم سینکول‌ها و چاله‌های بسته و جلوگیری از ورود عوامل آلاینده به این مناطق، جلوگیری از تخریب جنگل‎ها، انجام محاسبات هیدرولوژیکی و تعیین حریم آبخوان برای اقدامات مدیریتی پیشنهاد می‎شود.