مطالعه تطبیقی روند تغییر جنسیت در ایران و اتحادیه اروپا

Abstract

یکی از چالش‌برانگیزترین پدیده‌های دنیای اجتماعی امروز که با آن مواجه هستیم حضور افرادی است که در دسته‌بندی کلیشه‌ای و سنتی مرد و زن نمی‌گنجند. تراجنسیتی‌ها گروهی هستند که هویت جنسی آنها در هیچ‌یک از قالب‌های مرد و زن قرار نمی‌گیرد. در نگاه اول بسیاری از مردم و حتی پزشکان این افراد را در بهترین حالت بیمار قلمداد می‌کنند، درحالی‌که این گروه از افراد که در حال حاضر تعداد آنها نیز کم نیست، گروه جدیدی در دنیای امروز محسوب می‌شوند. شیوع این افراد در دنیا و ایران (در آمار پزشکی قانونی در 10 سال اخیر حدود پنج هزار تا شش هزار عمل تغییر جنسیت در ایران صورت می‌گیرد)، نظام‌های حقوقی را وادار به توجه به آنها کرده است. در این میان دعاوی و حقوقی مطرح شد که جهت احقاق آنها دادگاه اروپایی حقوق بشر پیشتاز بود و با شناخت و احراز این گروه از افراد مبادرت به صدور آرایی در جهت حفظ وضعیت حقوقی آنها نمود. البته لازم به یادآوری است که کشور ایران در شناسایی این افراد از دهه 1360 پیشتاز بوده، اما با این وجود برخی از حقوق اساسی این افراد در روند تغییر جنسیت نادیده گرفته شده است و همواره تلاش جامعه بها دادن به دو جنسیت مرد یا زن بوده و قسم سومی در میان نبوده است. این امر در حالی است که جنسیت به‌طورکلی به مرد، زن و افراد تراجنسیتی تعلق می‌یابد. این پژوهش ضمن ارائه تعریف دقیق از جنس و جنسیت، به مطالعه تطبیقی درخصوص معیارها و موازین حقوق بشری در ایران و آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر می‌پردازد تا در این راستا حقوق اساسی این افراد مورد شناسایی قرار گیرد.