شناسایی، بررسی ژئوشیمی و تعیین منشأ رسوبات گلفشان‌های سواحل مکران

Abstract

گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدی شکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شوند. این گلفشان‌ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این گلفشان‌ها در بیشتر نقاط دنیا به ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا دیده می‌شوند؛ در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می‌شوند. گلفشان‌ها به عنوان شاخص میدان‌های گازی و نفتی شناخته شده‌اند و از آنها برای پیش‎بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در ژرفای زمین استفاده می‌شود. پیش از این پژوهش، در استان هرمزگان یک یا دو گلفشان در محدوده میان جاسک و میناب شناسایی شده بود. در عملیات صحرایی که به مدت یک ماه صورت گرفت، 15 گلفشان با توزیع خوشه‌ای در یک سایت برای اولین بار در کشور شناسایی شد. از هر گلفشان یک نمونه رسوب برداشت شد که پس از آماده‌‌سازی و تهیه پودر، نمونه‌ها توسط دستگاه ICP-OES مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین شد. پردازش داده‌ها در نرم‌افزار SPSS صورت گرفت. پس از تعیین ضرایب همبستگی،‌ تجزیه خوشه‌ای، ‌فاکتور تجزیه و تعیین ارتباط میان فاکتورهای مختلف از راه رسم اسکاتر پلات مشخص شد که عناصر آهن، ‌آلومینیم، نیکل، ‌وانادیم، ‌اسکاندیم، ‌تیتان، کروم، ‌روی، ‌مس، ‌منگنز، ‌سدیم، ‌پتاسیم، لیتیم و بریلیم دارای منشأ زمینی (ژئوژنیک) یا قاره‌ای هستند و عناصر کلسیم، ‌منیزیم و استرانسیم بیشتر منشأ دریایی یا درون حوضه‌ای و بیوژنیک دارند.