کانی‌شناسی، ساخت و بافت و الگوی تشکیل کانسار مس تیپ مانتو کهک در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن، جنوب قم

Abstract

کانسار مس کهک در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن ناحیه قم و در کمان ماگمایی ارومیه- دختر واقع شده است. در این توالی، قدیمی‌ترین واحد سنگی کریستال توف است که بر روی آن واحدهای سنگی توف‌، آندزیت‌، ماسه‌سنگ‌، کنگلومرا و سنگ‌آهک قرار می‌گیرند. سنگ‌های میزبان ماده معدنی در این کانسار، آندزیت و توف است که در آن شکل هندسی ماده معدنی به‌شکل چینه‌کران می‌باشد. براساس مطالعات کانه‌نگاری، کانی‌ها شامل پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، مس طبیعی، بورنیت، گالن، کوولیت، دیژنیت و مالاکیت هستند که با مگنتیت و هماتیت همراهی می‌شوند. با توجه به مطالعات کانی‌شناسی، دو نوع دگرسانی فراگیر و مرتبط با کانه‌زایی در سنگ‌های آتشفشانی منطقه دیده می‌شود. دگرسانی پروپیلیتیک شاخص دگرسانی فراگیر است. دگرسانی‌های کربناتی، سیلیسی، کلریتی، اپیدوتی و زئولیتی از دگرسانی‌های مهم همراه با کانه‌زایی در این کانسار محسوب می‌شوند. ساخت و بافت ماده معدنی به‌شکل دانه‌پراکنده، پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه‌ای، لامینه‌مانند و جانشینی است. در کانسار مس کهک، دو مرحله مهم برای رخداد کانه‌زایی قابل تفکیک است. مرحله اول وقوع آتشفشانی و تشکیل پیریت در متن سنگ‌های میزبان (آندزیت و توف) و ایجاد شرایط احیایی است. مرحله دوم مربوط به دیاژنز و ورود سیالات اکسیدان غنی از مس است که سبب جانشینی مس به‌جای آهن در پیریت و تشکیل سولفیدهای مس و هماتیت و رخداد کانه‌زایی شده است. کانسار مس کهک، شباهت‌های زیادی را از نظر ویژگی‌های ژئومتری، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، ساخت و بافت و الگوی تشکیل با کانسارهای مس تیپ مانتو در دنیا نشان می‌دهد.