ترکیب اسپینل به عنوان شاخص پتروژنتیکی بخش گوشته‌ای افیولیت فرومد، شمال غرب سبزوار، شمال‌ شرق ایران

Abstract

چکیده<br /><br /> منطقۀ فرومد در شمال غرب شهرستان سبزوار و در حاشیۀ شمال شرقی ایران مرکزی و در غربی‌ترین بخش مجموعه افیولیتی سبزوار واقع است. بخش گوشته‌ای افیولیت فرومد عمدتاً شامل هارزبورژیت‌ها، دونیت‌ها، دایک‌های پیروکسنیتی و لنزهای کرومیتیتی هستند که واجد اسپینل‌های قهوه‌ای تا سیاه رنگ می‌باشند. مقدار اکسید‌های Cr2O3 و Al2O3 موجود در کروم‌اسپینل هارزبورژیت‌ها به ترتیب بین 6/32 تا 1/53 و 6/15 تا 8/34 درصد وزنی و مقدار عدد کروم (Cr#) آنها بین 39 تا 69 درصد متغیر است. ارتباط بین عدد کروم (Cr#) اسپینل و میزان فورستریت (Fo) اولیوین‌های همزیست (درصد فورستریت بین 91 تا 92) و همچنین مقادیر پایین اکسید تیتان (کمتر از 06/0 درصد وزنی) هارزبورژیت‌ها نشان می-دهند که هارزبورژیت‌ها از روند آرایه‌ی گوشته اولیوین–اسپینل (OSMA) تبعیت کرده و در محدودۀ مشترک بین پریدوتیت‌های جلو قوس و آبیسال پلات می‌شوند و حاصل باقیمانده‌های درجات متوسط ذوب بخشی (حدود 15 تا 26 درصد) از یک گوشته نسبتاً تهی‌شده هستند. اما، میزان عدد کروم کروم‌اسپینل‌های موجود در دونیت‌ها، کرومیتیتت‌ها و پیروکسنیت‌ها، بالا و بین 81 تا 85 درصد بوده و وابسته به مذاب‌های بونینیتی می‌باشند و نشاندهنده آن هستند که از درجه ذوب بخشی بالای یک منشأ گوشته‌ای تهی شده، تحت شرایط آبدار مشتق شده‌اند. در نتیجه، شیمی کانی‌های کروم‌اسپینل سنگ‌های بخش گوشته‌ای افیولیت فرومد، حاکی از آن است که ژنز این مجموعه سنگی در یک محیط سوپراسابداکشن تکامل یافته و حاصل از فرورانش رو به شمال دریا/اقیانوس سبزوار در پاسخ به همگرایی بین پلیت‌های خرد قاره شرق ایران مرکزی و البرز (توران) گسترش یافته است.