زمین شیمی، محیط زمین‌ساختی و منشأ گدازه‌های الیگو- میوسن منطقه زولسک، شمال‌شرق سربیشه (خراسان جنوبی)

Abstract

در شمال‌شرق سربیشه در استان خراسان جنوبی، رخنمون‌هایی از سنگ‌های گدازه‌ای وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین‌شناسی در بخش شرقی بلوک لوت قرار گرفته‌اند. ترکیب سنگ‌شناختی مجموعه بررسی‌شده شامل آندزیت (پیروکسن آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت)، داسیت و ریولیت است. بافت‌های غالب در این سنگ‌ها، پورفیری با خمیره میکرولیتی شیشه‌ای، گلومروپورفیری، پوئی‌کلیتیک و حفره‌ای هستند. کانی‌های تشکیل‌دهنده سنگ‌های آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و آمفیبول همراه مقادیرکم بیوتیت و سانیدین و در ریولیت و داسیت‌ شامل کوارتز، سانیدین، پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بافت‌های غیرتعادلی نظیر منطقه‌بندی شیمیایی، بافت غربالی، حاشیه‌های گردشده و خلیجی در درشت بلورهای این سنگ‌ها مشاهده می‌شود. نتایج بررسی‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که این گدازه‌ها به سری ماگمایی کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا متوسط تعلق دارند. غنی‌شدگی از LREE وLILE ، تهی‌شدگی از HREE و HFSE همراه بی‌هنجاری منفی عناصری نظیرTi ، Nb وP در این سنگ‌ها حاکی از ماگماتیسم کمان‌ آتشفشانی حاشیه فعال قاره است. براساس نمودارهای تمایز زمین‌ساختی نیز محیط تکتونیکی گدازه‌های منطقه زولسک با پهنه فرورانش و حاشیه فعال قاره‌ای مرتبط است. نسبت پایینDy/Yb (کمتر از2) در گدازه‌های بررسی شده، بیانگر منشأ گوشته اسپینل لرزولیتی برای ماگما می‌باشد.