مطالعه‌ ژئوشیمی عناصر اصلی، جزیی و خاکی کمیاب در رسوبات بستر دریاچه ارومیه

Abstract

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه فوق ­اشباع از نمک در جهان است که در میان استان‌های آذربایجان ­شرقی و غربی در شمال باختر ایران جای دارد. در این پژوهش ژئوشیمی عناصر اصلی، جزیی و خاکی کمیاب 130 نمونه که از 25 سانتی‌متری پایانی گمانه حفر شده با ژرفای یک و نیم متری میان سال­های 1394 تا 1395 برداشت شده است؛ بررسی شد. مطالعه ژئوشیمی عناصر اصلی نشان‌دهنده گوناگونی و ناهمگنی زیاد در مقدار اکسید عناصر اصلی در رسوبات بخش‌های شمال باختر، شمال خاور، جنوب باختر و جنوب بستر دریاچه‌ است. نتایج تجزیه طیف‌سنج پراش پرتو ایکس (XRD) رسوبات نشان می­دهد که فاز اصلی کانی­های رسوبات دریاچه را کانی­های هالیت، کلسیت، آنکریت، کوارتز، ارتوکلاز، کلریت، آلبیت، ژیپس، پلاژیوکلاز، اوژیت، آمفیبول و هورنبلند تشکیل می­دهند و رسوبات بستر دریاچه ارومیه از دید ترکیب کانی­شناختی شبیه کانی­های عمومی تشکیل‎دهنده شیل و ماسه­سنگ گری‎وک هستند. در میان اکسیدهای عناصر اصلی، MgO، CaO و Na₂O غنی­شدگی بالایی نسبت به استانداردهای UCC، PAAS و NASC نشان می‌دهند. از مجموعه عناصر جزییRb و Sr نسبت به UCC، PAAS و NASC غنی­شدگی بسیار بالایی همراه با تهی­شدگی Eu به‌ویژه در بخش جنوب باختر دریاچه نشان می‌دهند. مقایسه ترکیب ژئوشیمیایی رسوبات ژرفای مورد مطالعه­، با سنگ­های پیرامون دریاچه نشان از کنترل اصلی ترکیب کانی­شناختی توسط زمین­شناسی پیرامون دریاچه در مقایسه با کانی‌شناسی آورد رسوبی رودخانه­ها دارد.