مطالعه کانی‎شناسی، تحولات بافتی و دما و فشار دگرگونی پسرونده طی بالاآمدگی و سردشدگی سنگ‎های گرانولیتی در شمال خاور مجموعه دگرگونی تخت سلیمان (شمال باختر ایران)

Abstract

مجموعه دگرگونی تخت سلیمان در شمال خاور تکاب در استان آذربایجان غربی جای دارد. این مجموعه به سن پرکامبرین-کامبرین دارای گوناگونی بالایی از انواع سنگ‎های دگرگونی درجه ضعیف تا درجه بالاست. سنگ‎های گرانولیتی پسرونده موضوع مورد مطالعه در این پژوهش هستند. مجموعه کانی‎های دگرگونی پسرونده در گرانولیت‎های مورد مطالعه عبارتند از آمفیبول+گارنت+اسپینل+کانی‎های تیره. کانی‎های آمفیبول در مقادیر فراوان جانشین کانی‎های اولیه ارتوپیروکسن و کلینوپیروکسن شده‎اند. تشکیل اسپینل در حاشیه کلیفیت پیرامون پورفیروبلاست گارنت از بافت‎های شاخص دگرگونی پسرونده در گرانولیت‎ها هستند. روتیل به‌صورت ادخال درون آمفیبول حضور دارد. نیمرخ ترکیبی گارنت در گرانولیت‌های مورد مطالعه دارای تغییرات شیمیایی از هسته به حاشیه است. از هسته به سوی پهنه میانی تغییرات X_Mg افزایش جزیی دارد و تغییرات X_Caو X_Mn به صورت جزیی روند نزولی نشان می‌دهد. این ویژگی گارنت نشان‎دهنده رخداد کاهش فشار، همراه با افزایش بسیار جزیی دماست. به دلیل جایگزینی کامل کانی‎های دمابالا توسط کانی‎های پسرونده و نبود مجموعه کانی‎های حفظ شده مرحله اوج دگرگونی (M1)، شرایط P-T اوج دگرگونی در گرانولیت‎ها نامشخص است. تحولات دگرگونی پسرونده در گرانولیت‌های مورد مطالعه با استفاده از ترکیب شیمی کانی‎های پورفیروبلاست طی دو مرحله: 1) مرحله کاهش فشار (M₂-a) و 2) مرحله سرد شدگی و بالاآمدگی (M_2-b) تعیین شد. شرایط دما و فشار دگرگونی پسرونده در مرحله M₂-a به ترتیب^oC10±810 T= و kbar 7/0±5/10 P~و در مرحله M_2-b به ترتیب^oC 10±590 T= و kbar 7P~ به دست آمد. اندازه به نسبت درشت کانی‎ها در حاشیه کلیفیت، نرخ پایین سرعت در بالاآمدگی این سنگ‎ها به سطوح بالاتر را نشان می‎دهد. جایگزینی شدید کانی‎های دما بالا توسط آمفیبول نیز سرعت پایین سرد شدگی در طی بالا آمدگی این سنگها را تأیید می‎کند. احتمالاً بتوان رخداد دگرگونی اوج و تشکیل گرانولیت‌ها را قابل مقایسه با رخدادهای میگماتیت‌زایی در منطقه به الیگوسن- میوسن نسبت داد که در ارتباط با ستبرشدگی پوسته‎ای در طی برخورد قاره‎ای خرده‎قاره ایران مرکزی با صفحه عربستان رخ داده است. عملکرد گسل‌های راندگی و فازهای کشش پس از برخورد سبب دگرگونی سنگ‎ها تحت شرایط پسرونده در ارتباط با بالاآمدگی سنگ‎ها، نازک‎‌شدگی پوسته و فرسایش آنها شده است. با این حال در زمینه رویدادهای زمین‎ساخت- دگرگونی دقیق نیاز به مطالعات بیشتری است.