سنگ‌شناسی و جایگاه زمین‌ساختی بازالت‌های دیزباد نیشابور

Abstract

محدوده مورد مطالعه در بخش جنوبی نقشه چارگوش طرقبه، در فاصله 90 کیلومتری جنوب باختری مشهد قرار گرفته است. سنگ‌های منطقه مورد مطالعه بازالت قلیایی و تراکی‌آندزیت هستند. کانی‌های اصلی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و به مقدار کم الیوین وکانی‌های فرعی روتیل، اسفن ، آپاتیت و بافت چیره آنها هیالومیکروپورفیری است.نمودارهای مختلف، سرشت ماگمای مولد را قلیایی (آلکالن) نشان می‌دهند. روند خطی بین Rb/Nb و K/Nb در سنگ‌های منطقه، می‌تواند نشان‌دهندة مخلوط شدن دو منبع گوشتة سست‌کره‌ای(استنوسفری) و سنگ‌کره‌ای(لیتوسفری) باشد. همچنین بی‌هنجاری مثبتPb وغنی‌شدگی LREE در نمونه‌های مورد مطالعه نشانة آلایش پوسته‌ای است، پایین بودن SiO₂و منیزیم بالا، به‌ویژه بی‌هنجاری منفیNb ، نقش بسیار مهمی در سنگ‌زایی(پتروژنز) آلودگی پوسته‌ای دارند. محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها نشانگر بازالت‌های درون صفحه‌ای بوده و با توجه به وجود فسیل مرجان در رخساره‌های کربناتی- ماسه‌سنگی منطقه که متعلق به سن دونین است، می‌توان چنین استنباط کرد که سنگ‌های آتشفشانی منطقه در محیط کم‌ژرفا طی فاز کالدونین فوران کرده‌اند.