بررسی منشأ برخی عناصر در رسوبات سطحی استان سمنان و شمال خاوری اصفهان با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

Abstract

انتقال رسوب از راه فرایندهای مختلفی صورت می‌گیرد و بررسی منشأ آنها اهمیت ویژه‌ای دارد. در پژوهش حاضر از رسوبات سطحی منطقه استان سمنان و شمال خاوری اصفهان (خور و بیابانک) برای بررسی و احتمال انتقال توسط باد نمونه‌برداری صورت گرفته است. برای بررسی‌های ژئوشیمیایی 43 نمونه رسوب سطحی جمع‌آوری شد. نمونه‌ها در آزمایشگاه سازمان زمین‌شناسی به روش (ICP) تجزیه شدند. پس از انچام آزمایش داده‌های پرت حذف و برای اطمینان از درستی این امر، تجزیه مقایسه‌ای میانگین‌ها (آزمون تی مستقل (Independent – sample T Test)) میان عناصر مورد مطالعه به کار گرفته شد. برای اطمینان از ارتباط میان عناصر از تحلیل مؤلفه اصلی، تحلیل همبستگی (یا ضریب همبستگی)، تحلیل خوشه‌ای، تحلیل عاملی و جعبه واریمکس استفاده شد. در منطقه استان سمنان عناصر Zn, V, Ti, Sn, Sc ,P, Ni, Mn, Cu, Cr, Co, Cd, Ba, As همبستگی خوبی دارند. قرارگیری این عناصر در یک گروه فاکتور آماری خاستگاه یکسان آنها را نشان می‌دهد و در ارتباط با فرایندهای زمین‌زاد و واحدهای سنگی رخنمون یافته منطقه مانند آتشفشانی‌های متوسط تا بازیک هیالوکلاستیک، آندزیت، بازالت و توف برش در پیرامون منطقه مورد مطالعه است. در منطقه خور و بیابانک عناصر V, Ti, Sn, Sc, Pb, P, Ni, Mn, Cu, Cr, Co, Cd و Zn همبستگی خوبی نشان می‌دهند که احتمالاً بیانگر خاستگاه آنها از سنگ‌های الترامافیک دگرسان شده پروتروزوییک تا پالئوزوییک پیشین انارک- خور است. وجود عامل‌های مثبت در مناطق مورد مطالعه در گروه 1، 3 و 4 رده‌بندی عناصر می‌تواند تحت تأثیر سازندهای زمین‌شناسی منطقه باشد که بیشتر نقش عامل زمین‌زا دارد و گروه 3 از یک سو تحت تأثیر سازندهای زمین‌شناسی منطقه و از سوی دیگر تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی یا فعالیت‌های کشاورزی باشد که نقش عامل زمین‌زا و انسان‌زا نامیده می‌شود.