بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی و ویژگی‎های رسوب گل‎فشان ناپگ، مکران، ایران

Abstract

گل‎فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدی‎شکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‎شود. گل‎فشان‎ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرم‎ها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می‎شوند. گل‎فشان‌ها به عنوان شاخص میدان‎های گازی و نفتی شناخته شده‎اند و از آنها برای پیش‌بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می‌شود. گل‎فشان ناپگ به عنوان بزرگ‎ترین و پویاترین گل‎فشان ایران در سواحل شمالی دریای عمان، قرار دارد و بر جاذبه‎های طبیعی سواحل جنوبی کشورمان افزوده است. این گل‎فشان تپه‎ای مخروطی به ارتفاع 39 متر از سطح زمین و چندین دهانه فعال و غیر فعال در حال فعالیت دارد. خروج و فوران گل با دبی متفاوت معمولاً میان 3 تا 5 دقیقه به‎صورت متناوب تکرار شده و از بخش باختری مخروط که دیواره آن فرو ریخته است؛ به سوی زمین‎های پیرامون جریان می‌یابد. در این پژوهش از گل‎فشان مورد مطالعه یک نمونه رسوب برداشت و پس از آماده‌سازی و تهیه پودر، نمونه توسط دستگاه ICP-OES تجزیه شیمیایی شد. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین و داده‌ها در نرم‎افزار SPSS پردازش شد. بررسی رسوبات بیرون آمده از گل‎فشان نشان می‏دهد که ذرات تشکیل‎دهنده آن در ابعاد رس و سیلت هستند. عنصر آلومینیم دارای میانگین 89/8 درصد و آهن دارای میانگین 4/4 درصد است. فراوانی این دو عنصر به دلیل غنی بودن رسوبات گل‎فشان از رس‎هاست. روند تکاملی گل‎فشان ناپگ در سه مرحله مختلف انفجاری (Explosive) خروج سریع با دبی زیاد (Effusive) و خروج آرام و تدریجی مواد با گرانروی بالا (Extrusive) مورد بررسی قرار گرفت.