تحلیل سامانه‎ای شکستگی‎های سازند گرو در تاقدیس کبیرکوه، تأثیر چرخش صفحه تازی بر آرایش شکستگی‎ها

Abstract

در کمربند چین‌خورده زاگرس، بخش مهمی از سنگ‌های منشأ در نئوکومین نهشته شده‌اند؛ در زیرپهنه لرستان، پایین‌ترین بخش سازند گرو سامانه نفتی کرتاسه پیشین را تغذیه می‌کند. این سنگ‎های منشأ به‎طور گسترده در زیرپهنه لرستان و شمال باختری فروافتادگی دزفول گسترش یافته‎اند. تاقدیس کبیرکوه یکی از ساختارهای مهم زیرپهنه لرستان است که با طول بیش از 200 کیلومتر، رخنمون سازند گرو را در خود جای داده است. سامانه‎‌های شکستگی طبیعی مهم‎ترین فراهم‎کننده تراوایی و گاه روزنگی در بسیاری از مخزن‎های کربناتی هستند و در مهاجرت اولیه هیدروکربن‎ها از سنگ منشأ به سنگ مخزن اهمیت دارند. این پژوهش داده‎های صحرایی در زمینه میزان تراکم دسته‎های شکستگی و انواع آنها در برونزد سـازند گرو و بخشی از سازند سروک در تاقدیس کبیرکوه گردآوری و تحلیل شد. تحلیل این داده‎ها 8 دسته شکستگی را آشکار ساختند: 1) 2 دسته شکستگی عرضی با راستای NNE-SSW (دسته‎های A و B)، 2) 2 دسته شکستگی طولی با راستای ESE-WNW (دسته‎‌های C و D)، 3) دو دسته شکستگی مایل با راستاهای NNW-SSE و NE-SW(دسته‎‌های E و F) و 4) 2 دسته شکستگی مایل دیگر با راستاهای ENE-WSW و SE-NW (دسته‎‌های G و H). شکستگی‎‌های عرضی به همراه استیلولیت‎‌های عمود بر آنها، شکستگی‎‌های با سن کرتاسه پیشین تا پیش از میوسن پسین هستند در حالی که دسته شکستگی‎‌های طولی و مایل از پس از میوسن پسین تشکیل شده‌اند. شماری از شکستگی‎‌های عرضی، پرشدگی با کلسیت را نشان می‏دهند. پیشنهاد می‎شود دو گامه چرخش پادساعت‎گرد در سامانه تنش مؤثر در تشکیل شکستگی‎‌ها وجود داشته است؛ 1) سامانه تنش مؤثر در تشکیل شکستگی‎‌های بدون پرشدگی نسبت به شکستگی‎‌های دارای پرشدگی در سوی پادساعت‎گرد چرخش داشته است. 2) سامانه تنشی مؤثر در شکل‎گیری دسته‎‌های شکستگی مایل (دسته‎‌های E و F)، نسبت به سامانه تنشی مؤثر در شکل‎گیری شکستگی‎‌های باز (دسته‎‌های A و B) و استیلولیت‎‌ها در سوی پادساعت‎گرد چرخش داشته است. این چرخش‎های میدان تنش احتمالاً بر اثر چرخش صفحه تازی در هنگام همگرایی به اوراسیا روی داده‌اند.