بررسی حرکات فرایشی گسل جرجافک توسط رودخانه‌های جبهه شمالی رشته‌کوه داوران

Abstract

رودخانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای شناسایی حرکات فرایشی یک منطقه شناخته می‌شوند. رشته‌کوه داوران حد فاصل شهرهای زرند و رفسنجان، از سوی شمال محدود به گسل جرجافک است. این گسل با طول 160 کیلومتر به دو صورت قابل ردیابی است، در نیمه شمال باختر با طولی نزدیک به 100 کیلومتر مرز میان کوه و دشت را می‌سازد و در 60 کیلومتر جنوب خاور به‌صورت درون کوهستانی در می‌آید. در نیمه شمال باختر، راندگی واحدهای سنگی پیش از نئوژن به روی واحدهای نئوژن- کواترنر نشان از فعالیت‌های جوان این گسل دارد، در صورتی که هیچ‌گونه اثری از فعالیت لرزه‌ای روی این گسل ثبت نشده است. به منظور بررسی حرکات فرایشی این گسل، مطالعات ریخت‌زمین‌ساختی رودخانه‌های جاری در این رشته‌کوه و منتهی به گسل جرجافک انجام شد. برپایه این مطالعات، مقادیر پیچ‌و‌خم رودخانه برای 21 رودخانه محاسبه و مقدار میانگین 11/1 برای آنها به‌دست آمد که حرکات فرایشی با نرخ کم را برای این گسل به‌دست می دهد. میانگین شاخص شیب رودخانه، برابر 5/165 برای 15 رودخانه اصلی این رشته‌کوه به‌دست آمد که نرخ فرایش کم را برای این گسل تأیید می‌کند. مقادیر شاخص v برای 7 رودخانه مقادیر کمتر از 1 را نشان داده که ناشی از حرکات فرایشی است. با تهیه مقاطع طولی 7 رودخانه یاد‌شده، کوژی نیمرخ‌های یادشده به همراه اثرات دندانه‌ای ناشی از تغییرات سنگ‌شناسی سنگ بستر آشکار شد. به‌گونه‌ای که بالاترین کوژی وابسته به رودخانه شماره 5 است که در میانه نیمه شمالی گسل قرار دارد. از این مطالعات مشخص شد که مقادیر فعالیت فرایشی در پایانه‌های این نیمه، فعالیتی با نرخ کم و در بخش میانی آن و در نزدیکی روستای حصن مقدار بیشتر و تا حد متوسط دارد.