تحلیل هندسی- جنبشی چین‌خوردگی‌های منطقه چلونک (شمال ‌باختری بیرجند)

Abstract

در منطقه چلونک در شمال باختری ‌بیرجند در منتهی‎الیه ایالت ساختاری سیستان، واحدهای رسوبی- آذرآواری چین‌خورده به سن ائوسن میانی تا بالایی با اثرهای محوری متفاوت در بین گسل‌های چاهک- موسویه و محمدیه- حصارسنگی قرار دارند. این چین‌ها دارای ویژگی آشکاری چون پراکندگی اثر محوری با روندهای چیره NE-SW ، NW-SE و N-S هستند. تحلیل هندسی- جنبشی چین‌های منطقه بر پایه برداشت‌های ساختاری، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین‌شناسی، برش‌های ساختاری عرضی و توابع ریاضی صورت گرفته است. با استفاده از رخداد گسلش- چین‌خوردگی، چرخش محور چین‌ها، درصد کوتاه‌شدگی و نسبت ابعاد چین‌های منطقه بررسی و با هم مقایسه شد. مقادیر نسبت ابعاد، درصد کوتاه‌شدگی و میزان چرخش اثر محوری برای چین‌های با روند NE-SW به ترتیب 6/1-356/0، 20-77 درصد و 28-40 درجه؛ برای چین‌های با روند NW-SE 620/0 - 352/0، 41-25 درصد و 40-25 درجه؛ برای چین‌های با روند N-S 3520/0، 25 درصد و 24 درجه به‏دست آمد. در این تحلیل ناودیس چاهک، ناودیس چلونک و تاقدیس چاهک با محور NE-SW بیشترین و ناودیس شونگان با محور NW-SE کمترین میزان کوتاه‌شدگی و نسبت ابعاد را نشان داده‌اند. بررسی‌های صورت گرفته نشان داد با افزایش درصد کوتاه‌شدگی، مقدار نسبت ابعاد نیز بیشتر می‌شود. تحلیل عناصر ساختاری نشان داد تغییر اثر محوری ناودیس‌های چلونک، چاهک و حج نج و تاقدیس چلونک و چاهک با راستای چیره NE-SW متأثر از گسل راستالغز راست‌بر چاهک- موسویه با روند تقریبی N-S است. همچنین تغییر اثر محوری ناودیس‌های تاج‎کوه، شونگان و حصارسنگی و تاقدیس شونگان با راستای چیره NW-SE متأثر از گسل راستالغز چب‌بر محمدآباد- حصارسنگی با روندتقریبی N-S هستند. توزیع اثر محوری چین‌ها با نسبت ابعاد و کوتاه‌شدگی متفاوت و روندهای مختلف می‌تواند معلول چرخش عناصر چین‌خورده نسبت به موقعیت مؤلفه‌های فشاری باشد.