تعیین منشأ و پراکندگی آرسنیک در آب‌های زیرزمینی دشت راین (جنوب خاور کرمان) با استفاده از تکنیک‌های آماری

Abstract

دشت راین با گستردگی حدود 1900 کیلومتر مربع بخشی از حوزه آبریز کویر لوت به‌شمار می‌آید که درحاشیه جنوب باختری کویر لوت و دامنه خاوری کوه هزار و به فاصله حدود 110 کیلومتری جنوب خاوری کرمان قرار گرفته است. این منطقه از در محدوده´ 13˚, 57 تا ´ 54, ˚57 طول خاوری و ´23 , ˚ 29 تا ´52 , ˚ 29 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 2600 متر است. با توجه به قرارگیری منطقه در مجاورت کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر و نقش فوران‌ها و سنگ‌های آتشفشانی و فعالیت‌های گرمابی در تمرکز آرسنیک و اهمیت این عنصر در محیط زیست، مطالعه روی آرسنیک در آب‌های زیرزمینی دشت انجام گرفت. در این مطالعه به‌منظور ارزیابی پراکندگی و منشأ آرسنیک، از 29 منبع آب زیرزمینی (چشمه، قنات و چاه) نمونه‌برداری شد و غلظت As،کاتیون‌ها و آنیون‌های اصلی (Na⁺، K⁺،Ca²⁺،Mg²⁺، Cl^-، SO₄^- ، HCO₃^-)، فلوراید، نیتراتو پارامترهای EC، TDS، قلیاییت و سختی‌کل در نمونه‌های آب تعیین شد. بر پایه این داده‌ها، نقشه هم غلظت و نمودار همبستگی رسم شدند و سپس با روش‌های آزمون مؤلفه اصلی(PCA) و تجزیه خوشه‍‌ای (CA) مورد تجزیه و تحلیل‌های آماری قرارگرفتند.تغییرات غلظت آرسنیک در منطقه میان ppb 1/0 تا ppb 8/204 با میانگین ppb96/20 است. بر پایه تجزیه و تحلیل آماری، آرسنیک در منطقه با pH همبستگی مثبت نشان می‌دهد. دو عامل اصلی تزریق آب‌های گرمابی به سفره آب زیرزمینی و واجذبی از اکسید و هیدرواکسیدهای آهن به عنوان عوامل افزایش غلظت آرسنیک در این دشت معرفی می‌شوند.