ژئوشیمی و پتروژنز پلوتونیسم دیوریتی- کوارتز دیوریتی قلعه‌گنج، جنوب خاور کرمان

Abstract

توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی با سن پس از ائوسن زیرین، در باختر منشور افزایشی مکران و گودال جازموریان و خاور گسل جیرفت، بخشی از نفوذی‌های موجود در مجموعه گنج است که خود یکی از مجموعه‌های کمربند افیولیتی جازموریان یا مکران داخلی است. توده‌های دیوریتی- کوارتزدیوریتی درون واحد رسوبی ائوسن زیرین- میانی بیدک نفوذ کرده‌اند. این توده‌ها دارای هوازدگی کروی و فرسایش پوست پیازی هستند. حضور فلدسپار، بیوتیت و کانی‌های ثانویه (مانند کانی‌های رسی، بیوتیت ثانویه و اکسیدهای آهن) در ایجاد این اشکال در توده‌های مورد مطالعه نقش به‌سزایی دارند. از دید کانیایی، نفوذی‌ها از پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، کوارتز و کانی‌های کِدِر تشکیل شده‌اند. بر پایه مطالعات شیمی کانی، پلاژیوکلازها ترکیب الیگوکلاز تا لابرادوریت و شواهدی از بافت‌های غیرتعادلی (همچون غربالی و منطقه‌بندی نوسانی) دارند. کلینوپیروکسن‌ها دارای ترکیب اوژیت با طبیعت ماگمایی متعلق به سری تولئیتی هستند که با توجه به رابطه خطی Ti نسبت به Al^IV آنها، به نظر می‌رسد در فشار کمتر از 5 کیلوبار و ژرفای کمتر از 15 کیلومتر تشکیل شده باشند. آمفیبول‌ها دارای ترکیب مگنزیوهورنبلند متمایل به اکتینولیت هستند. بر اساس نمودار‌های Zr/TiO₂ در برابر Nb/Y و SiO₂ در برابر Nb/Y، توده‌های نفوذی به‌ترتیب در محدوده‌های دیوریت- کوارتزدیوریت و ساب‌آلکالن جای دارند. همچنین پایین بودن نسبت Nb/Y (16/0- 14/0) نشان‎دهنده طبیعت ساب‌آلکالن (تولئیتی) نمونه‌های یادشده است. توده‌های نفوذی متاآلومینوس و از نوع I هستند که با توجه به میزان عناصر HFS و REE به یک گروه تعلق دارند. نبود بی‌هنجاری مشخص Eu، نشان از تفریق کم‌اهمیت پلاژیوکلاز و یا شرایط اکسیدان ماگمای سازنده آنها دارد. نمودار‌های توصیفی عناصر کمیاب به همراه الگوی عناصر خاکی کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت نشان می‌دهد که دیوریت- کوارتزدیوریت‌های قلعه‌گنج در مرحله بلوغ یک محیط پهنه بالای فرورانش تشکیل شده‌اند.