کانی‌شناسی و ژئوشیمی عناصر فرعی دارای پتانسیل محیطی خطرناک (PHTEs) نهشته‌های زغال‌سنگی منطقه اولنگ، البرز خاوری

Abstract

منطقه اولنگ در فاصله 70 کیلومتری شمال خاوری شاهرود واقع شده است. این منطقه در ناودیس اولنگ ـ قشلاق قرار دارد و جزو حوضه زغالی البرز خاوری است. مشاهدات میکروسکوپی، آنالیز اشعه مجهول(XRD) نمونه زغال‌سنگ و خاکستر آن و همچنین آنالیز نقطه‌ای (EDX) و تصاویر تهیه شده توسط میکروسکوپ الکترونی (SEM) از زغال‌سنگ نشان‌دهنده حضور کانی‌های کائولینیت، کوارتز، سیدریت، پیریت، بیوتیت، ایلیت، آناتاز و کلریت در لایه‌های زغال‌سنگی معادن منطقه اولنگ است. پیریت در این لایه‌ها از دو نوع اولیه (فرامبوییدال و شکل‌دار) و ثانویه (پرکننده رگه‌ها، رگچه‌ها و حفرات سلولی یا جانشین شده) است. فراوانی کنکرسیون‌های سیدریتی (اولیه) و نبود کانی‌های سولفاتی مانند ژیپس در این زغال‌سنگ‌ها نشان می‌دهد که لایه‌های زغال‌سنگی منطقه اولنگ اساساً تحت شرایط غیر دریایی یا حداقل تحت تأثیر باتلاق‌ها یا آب‌های سازندی با مقدار سولفات کم نهشته شده‌اند. بررسی مقدار 15 عنصر دارای پتانسیل محیطی خطرناک (PHTEs) بر حسب PPM شامل (78/4, (Sn ® (56/19, (Mo ® (1600(Mn ® ,(3/129(Cu ® ,(1/161, (Cr ® (32/51, (Co ® (7/1054(Ba ® ,(6500, (P ® (78/101, (Zn ® (9/232(V ® ,(45/9, (U ® (6/27(Th ® ,(36/1, (Tl ® (48(Pb ® ,(7/139(Ni ® در خاکستر نهشته‌‌های زغال‌سنگی منطقه اولنگ و مقایسه آنها با مقدار این عناصر در خاکستر زغال‌سنگ‌های جهان، شیل‌ها، خاک‌ها و نیز با عدد کلارک پوسته نشان می‌دهد که زغال‌سنگ‌های منطقه اولنگ غنی از عناصر Mn, Mo, U, Pb, Zn و P هستند و تمرکز این عناصر در این زغال‌سنگ‌ها، خطرناک است.