روش تفسیری شیخ مرتضی انصاری (ره) از نظریه تا تطبیق

Abstract

هر چند از شیخ مرتضی انصاری (ره) در تفسیر قرآن میراث مکتوبی در دسترس نیست، لکن با مطالعه در آثار متعدد فقهی و اصولی ایشان، می‌توان نتیجه گرفت که وی در تفسیر قرآن دارای نظریه تفسیری بوده است. تحلیل روش تفسیری او به عنوان یکی از ارکان مهم نظریه تفسیر اجتهادی– فقهی امامیه در دوره معاصر و نمایاندن نقش علمی و سهم تاریخی وی در جریان تفسیر شیعه، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. در این پژوهه روش شیخ انصاری (ره) در تفسیر آیات الاحکام با روش اکتشافی- تحلیلی از میان آثار متنوع وی، بازیابی و ارزیابی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ایشان دارای روش تفسیری اجتهادی جامع بوده و عقل و نقل را در عرض هم در تحلیل آیات به کار بسته است. وی گر چه در تفسیر قرآن از روش تفسیر روایی بسیار استفاده نموده، اما بر این روش هیچ گونه تعصبی نداشته و در موارد لازم، به تفسیر قرآن به قرآن دست یازیده، و گاه نیز عقل را در تبیین کلام خداوند دخالت داده و در مواضعی هم به تبیین معنای لغوی و یا اصطلاحی کلمات به شیوه اجتهادی پرداخته است. روش تفسیری شیخ انصاری (ره) به شدت متأثر از منابع تفسیری ایشان بوده؛ به طوری که تفکیک آن دو از همدیگر کار مشکلی است‏.