نقش سرمایه انسانی در صنعتی شدن اقتصاد ایران؛ کاربرد‌های منطق فازی و GMM در سری‌های زمانی

Abstract

از جمله عوامل موثر بر صنعتی شدن اقتصاد، سرمایه انسانی است. در بسیاری از پژوهش‏های پیشین، تحصیل به عنوان شاخص سنتی سرمایه انسانی استفاده شده است، اما سرمایه انسانی علاوه بر جنبه آموزش تحت تاثیر جنبه­های دیگر مانند؛ مهارت و سلامت نیز قرار دارد. با عنایت به اینکه صنعتی شدن فرایندی پویاست، پژوهش حاضر با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم‏یافته در بستر سری‏های زمانی و با بکارگیری شاخص‏های سنتی و جامع سرمایه انسانی، اثر سرمایه انسانی بر صنعتی شدن در اقتصاد ایران را طی دوره زمانی 1360- 1398 مورد ارزیابی قرار داده است. در این راستا، با استفاده از منطق فازی شاخص جامع سرمایه انسانی با در نظر گرفتن سه جنبه آموزش، مهارت و سلامت برآورد شده است که نتایج آن، رشد چشم‏گیر سرمایه انسانی ایران طی سال‏های مورد مطالعه را نشان می‏دهد. نتایج تخمین مدل با استفاده از شاخص سنتی متوسط سال‏های تحصیل، عدم معنی‏داری و ناسازگاری ضرایب را نشان داد و نتایج برآورد با بهره‏گیری از شاخص جامع سرمایه انسانی نشان داد که ارتقاء سطح سرمایه انسانی موجب افزایش سهم ارزش افزوده بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی کشور شده است. همچنین اثر متغیرهای صنعتی شدن دوره قبل، مشارکت نیروی کار، موجودی سرمایه و پیشرفت فنی مثبت و معنی­داری ارزیابی گردیده است.