بررسی دیدگاه تفسیری سید مرتضی(ره) در آیه‌ی 16 سوره اسراء در مقایسه با تفاسیر روایی محض اهل سنّت

Abstract

قرآن سخن آشکار حق، برای هدایت انسان به سوی کمال است. بدین رو هر آیه قرآن به سبب معانی، نکات ظریف و فصیح اش نیازمند تدبر و فهم عمیق است. از زمان نزول قرآن تاکنون مفسرین زیادی کوشیده­ اند معنای آیات را در حدّ توان و طاقت خود دریابند. پژوهش حاضر با روش توصیفی به بررسی دیدگاه کلامی و روایی محض «آیه 16 سوره اسراء» می­ پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که طبق دیدگاه سید مرتضی(ره)، اراده هلاکت محقق نمی ­شود، مگر به هلاکت حَسَن و قَبیح؛ متعلق «امرنا» طاعت است، زیرا اگر فسق باشد، باید پاداش داده می­ شدند نه عقاب. امکان قرائت واژه­ ی «امرنا» به سه حالت بحث شده است. اول:«امَرْنا مُتْرَفِیها» صفت «قریه» باشد، یعنى هرگاه بخواهیم قریه‏ اى را که طبقه ی مرفه آن را امر کرده‏ ایم و آنها نافرمانى کرده‏ اند، هلاک کنیم. بنابراین، جواب «اذا» محذوف است. دوم: «اراده» در معنای مجازی به کار رفته است؛ زیرا در زبان عرب مجاز و استعاره وآرایه­ های ادبی زیادی به کار می­ برند؛ و سوم: در آیه تقدیم و تأخیر صورت گرفته باشد؛ البته در تفاسیر(بخاری، القرآن العظیم، الدرالمنثور) که در این پژوهش از آن بهره گرفته شده، می­ توان دریافت که آنان روایاتی را که ذیل آیه آورده ­اند، بیش از آنکه آیه را تشریح کند، صرفاً یک لفظ از آیه را دارای اختلاف قرائت دانسته اند، و روایات حاکی از آن است که ابتدا «امرنا» به معنی «کثرنا» بوده و سپس معانی امارتشان دادیم و امرشان کردیم نیز آمده است.