بررسی تأثیر نصب موانع در بخش تعریض‌شده رودخانه بر نحوه انتقال بار بستر با استفاده از مدل آزمایشگاهی

Abstract

نهشته‌شدن رسوب در سازه‌ها و مجاری انتقال آب، باعث ایجاد مشکلاتی نظیر کاهش ظرفیت و سرعت جریان و به­طور کلی کاهش راندمان سازه می‌شود. از جمله مسائلی که در رودخانه‌ها و طراحی سازه‌های آبیاری و آب‌رسانی نقش مهمی دارد، مسأله انتقال رسوب و کنترل آن است. در این پژوهش با استفاده از مدل آزمایشگاهی، تأثیر تعریض بستر به همراه نصب موانع در اندازه‌ها و شرایط مختلف در مسیر رودخانه‌هایی که دارای حمل رسوب زیادی به‌صورت بار بستر می‌باشند؛ بر نحوه انتقال رسوبات مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا یک آزمایش شاهد در شرایط تعریض رودخانه بدون حضور مانع و سپس 21 آزمایش در شرایط تعریض با نصب موانع انجام شد. نتایج نشان داد که نصب موانع بر حرکت بار بستر مؤثر است. با افزایش اندازه موانع، سرعت حرکت بار بستر و پیش‌روی رسوبات، کاهش و تله‌اندازی رسوبات افزایش یافت، به نحوی که با افزایش ابعاد موانع، کاهش پیش‌روی جبهه رسوبی در بخش تعریض شده نسبت به وضعیت شاهد (RS)، از حدود 15- درصد به حدود 41 درصد افزایش را نشان داد. هم‌چنین نتایج نشان داد با افزایش تعداد ردیف موانع، از سه به هفت ردیف، پیش‌روی رسوبات کاهش، تله‌اندازی رسوبات افزایش و کاهش پیش‌روی جبهه رسوبی در بخش تعریض شده نسبت به وضعیت شاهد (RS)، 24 درصد افزایش را نشان می‌دهد.