خصوصیات زبانی و ادبی نثر تحلیلی در عصر ناصری و مشروطه

Abstract

برجسته‌ترین خصوصیت‌هایی که نثر فارسی در دوره‌ی ناصری و مشروطه دارد عبارت است از: سادگی زبان، صراحت بیان، تعبیرات پرشمار جدید، مفاهیم و موضوعات مدرن‌، و بیان استدلالی و تحلیلی. دو ویژگی اول برگرفته از فرهنگ عمومی مردم است که در این دوره خود را به عنوان یکی از ارکان قدرت در جامعه مطرح می‌کنند و ویژگی‌های بعدی متاثر از نقش روشنگرانه‌ی اندیشمندان و تحصیل‌کردگان و فرنگ دیدگان جامعه است که آن‌ها نیز رکن دیگر قدرت را تشکیل می‌دادند و نقش راهنما را در جامعه برعهده داشتند. اهمیت یافتن موضوع و مخاطب، پدید آمدن گونه‌های جدید نوشتاری، روی آوردن گروه‌های غیرحرفه‌ای چون سیاست‌مداران و مردمان عادی به نوشتن خاطره و سفرنامه و رساله‌های انتقادی، و کاهش شدید فاصله‌ی طبقاتی و نزدیک شدن طبقه‌ی متوسط شهری و عالمان دین و روشنفکران و روزنامه‌نگاران و اشراف‌زادگان به یک‌دیگر برای یک مبارزه‌ی مشترک، نقش مهمی در تکوین نثر ساده و صریحِ تحلیلی در دوره‌ی ناصری بازی می‌کند. بخش عمده‌ای از ویژگی‌های دیگر این نثر نیز ارتباط مستقیم به همین خصوصیات اصلی دارد.