چین‌شناسیِ ایرانیان در پرتو ترجمه‌های دوره قاجاریه

Abstract

روابط سیاسی بین ایران و چین از سال­های پیش از تأسیس قاجاریه و در تمام قرن نوزدهم میلادی وجود نداشت؛ علت این امر درگیری دو کشور با بحران و مسائل داخلی و تضعیف قدرت آنان در نتیجه ضعف نیروی دریایی و مواجهه با دول قدرتمند و سلطه­گر اروپایی بود. با این وجود، ترجمه آثاری در باب تاریخ چین و سفرنامه اروپاییان در این خصوص و نیز سفرنامه چند نفر از رجال قاجار به چین در قرن نوزدهم نوعی تناقض در کنش­ها را نشان می­دهد. مساله نوشتار حاضر، بررسی و تحلیل علل توجه مراکز رسمی ترجمه دوره قاجار به تاریخ چین است. آیارویکرد ایرانیان درمواجهه با چین درتداوم نگرش تمدنی-باستانی پیشین بوده ویا متأثر ازتحولات مدرن ومسائل مشابه دو کشور دردنیا ی قرننو زده مصور تگرفته است؟چه متونی ترجمه شده وعلل توجه به ترجم ها ی نمتون چه بود؟سفارش­دهندگان ومصرف کنندگان متون ترجمه شده از چه سنخی بودند؟ دستاورد تحقیق نشان می­دهد که علّت توجه شاهان قاجار به ترجمه متون در باب چین را می­توان نوعی علقه تاریخی مشترک در قالب تمدن‌های دنیای کهن، سیستم والگوی اداره سرزمینی در قالب امپراتوری وممالک محروسه، سنّت­ها والگوهای زیست اجتماعی،تشابه شرایط و مسائل جوامع دو قلمرو و علاقه به طب چینی و تداوم الگوی طب سنتی پزشکی در ایران قاجاریاز یک سو و مواجهه امپراتوری چین باتحرّکات مسلمانان آن دیار از سوی دیگر دانست