جامعه نستوری: نخستین مهاجرنشین ایرانی در چین (سده هفتم میلادی)

Abstract

پس از ناکامی یزدگرد سوم در برابر مسلمانان و مرگ او در مرو (651 م.)، گروهی از اعضای خاندان ساسانی به سمت مرزهای چین رفتند و سرانجام امپراتور گائوزونگ (683-649 م.) از سلسله تانگ با اقامت آنها در این سرزمین موافقت کرد و از حق برپایی آتشکده و برگزاری مراسم دینی برخوردار شدند. اما کمی پیش از این رخداد، فردی به نام آلوپن و همراهانش در سال 635 م. – کمی پیش از جنگ قادسیه – به شهر چانگ‌آن، مرکز حکومت سلسله تانگ وارد شد. آنها مسیحیان نستوری بودند که به استناد بنای یادبود سنگی "سیان‌فو" با کتاب‌ها و تصاویر مقدسی که همراه داشتند، با امپراتور تایزونگ (649-626 م.) ملاقات کردند. حاصل این ملاقات، اقامت نخستین گروه از ایرانیان در چین بود که تأسیس نخستین کلیسا در چانگ‌آن و ترجمه نخستین کتاب مسیحی به زبان چینی را به دنبال داشت. در این پژوهش با استناد به اسناد دست اول از جمله ستون سیان‌فو، روایت حضور مسیحیان نستوری به عنوان نخستین نشانه‌ها از حضور فرهنگی ایران در منابع چینی بررسی شده است. حاصل این پژوهش از نقش موثر مسیحیان نستوری در عرصه فرهنگی و همچنین مطالعات علمی به ویژه نجوم در چین حکایت می‌کند.