معاد جسمانی عنصری از دیدگاه ملا نعیما طالقانی

Abstract

حکمای اسلامی هر چند معاد روحانی را پذیرفته‌اند، اما درباره معاد جسمانی و کیفیت آن اختلاف نظر دارند. یکی از این اندیشمندان، ملا نعیما طالقانی است. وی که یکی از اندیشمندان مشهور قرن دوازدهم هجری است، به معاد جسمانی با جسم عنصری معتقد شده و برای آن پنج استدلال عقلی ترتیب داده است. این ادله عبارتند از: ظلم بودن ثواب و عقاب، تناسخ، دخیل بودن قوای حیوانی و نباتی در هویت انسان، عینیت قوای بدنیِ جسم اخروی با دنیوی و سببیت بدن در تمایز و تشخص انسان. نوشتار حاضر ابتدا به دیدگاه ملا نعیما درباره معاد جسمانی عنصری و تبیین خاص وی می‌پردازد و سپس ادله عقلی ارائه شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و پس از بررسی این ادله نیز به این نتیجه می‌رسد که هیچ­یک از آنها توانایی اثبات مدعای ملا نعیما را ندارند. برخی از آن ادله، به‌ دلیل ابتنا بر مبانی نادرست و برخی نیز به‌ دلیل نادرستی تبیین مخدوش می‌باشند.