معادله سیاست خارجی ایران و روسیه در معمای انرژی خزر

Abstract

در سیاست جهانی دائماً متحول شونده قرن 21 نقش انرژی از اهمیت استراتژیک برخوردار بوده است. استفاده از منابع انرژی و گرینش بهترین مسیر انتقال آن یک امتیاز استراتژیک برای کشورهای ساحلی به­حساب می­آید. بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران و روسیه به عنوان دولت­های ساحلی دریای خزر دارای کارویژه متفاوت در دریای خزر به حساب می­آیند. روسیه به عنوان کشور مدعی که تسلط بر منابع کشورهای جداشده از روسیه را دنبال می‌کند و ایران به عنوان بهترین مسیر انتقال انرژی که در این عرصه ادعاهای قابل اثباتی را مطرح می کند، در سیاست‌ خارجی گاه در کنار هم و گاه در تقابل یکدیگر قرار می­گیرند. با توجه به سؤال پژوهش حاضر در مورد کیفیت رویکرد منطقه­ای و فرامنطقه­ای ایران و روسیه و دولت­های تأثیرگذار بر منابع انرژی دریای خزر، فرضیه پژوهش این است که گرچه ایران و روسیه در زمینه جلوگیری از نفوذ قدرت­های فرامنطقه­ای به ویژه آمریکا همسویی دارند اما در چگونگی بهر­ه­برداری، کنترل و صدور منابع انرژی دریای خزر به عنوان رقیب یکدیگر محسوب می­شوند و یافته­های پژوهش نیز این مسئله را مورد اثبات قرار می­دهد که رویکرد سیاست خارجی ایران و روسیه در حوزه انرژی دریای خزر از همسانی کافی برخوردار نیست. بنابراین، اهداف ایران و روسیه در حوزه انرژی، سیاست انحصارطلبی، ورود به بازار انرژی منطقه­ای و فرامنطقه­ای، مبارزه با تروریسم، مداخله‌گرایی و حضور قدرت‌های خارجی در الگوی دوستی و دشمنی این دو کشور، متغیرهایی­اند که به روش تحلیلی-تبیینی مورد بررسی قرار می­گیرد.