سیاستگذاری منافع متقابل و عقلانیت راهبردی در سیاست خارجی اعتدال

Abstract

سیاست خارجی اعتدال، را می‌توان به‌منزلة واکنش نسبت به روندهای رادیکالیسم در دوره‌های خاصی از روابط و سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود. نشانه‌های رادیکالیسم در سیاست خارجی مربوط به دو دورة تاریخی بوده است، مرحلة تاریخی اول مربوط به انعکاس موج‌های تحول انقلابی است که در نظریه کرین برینتون نیز مورد تأکید قرار گرفته است. کرین برینتون در مطالعات تطبیقی انقلاب‌های بزرگ تاریخ، به این جمع‌بندی رسید که هر انقلاب اجتماعی به‌گونه اجتناب‌ناپذیر 4 مرحله تاریخی را سپری می‌سازد. دورة ماه عسل انقلابی، مرحلة به قدرت رسیدن لیبرال‌ها، مرحلة به قدرت رسیدن رادیکال‌ها و ترمیدور را می‌توان 4 دورة تحول انقلابی تا زمان تبدیل جنبش به نظام سیاسی دانست.<br /> سیاست خارجی اعتدال دارای دو نشانه «سیاستگذاری منافع متقابل» و «تصمیم‌گیری با مدل عقلانی در حوزه راهبردی» است. در این مقاله تلاش می‌شود تا نشانگان سیاست خارجی اعتدال در اصلی‌ترین موضوعات راهبردی ایران یعنی دیپلماسی هسته‌ای و دیپلماسی منطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرد. دو موضوع یاد شده اصلی‌ترین چالش‌های سیاست خارجی و امنیتی ایران در سال‌های 92 – 1388 بوده است. قدرت‌های بزرگ محور اصلی چالش سیاست خارجی ایران در حوزه هسته‌ای بوده در‌حالی‌که ترکیه، عربستان، مصر، قطر، امارات عربی متحده و اسرائیل را می‌توان چالش‌های بنیادین سیاست خارجی ایران در حوزه منطقه­ای دانست.<br /> جهانی شدن موضوعات امنیتی به‌ویژه ضرورت مقابله با داعش، زمینه نقش‌یابی ایران در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را به‌وجود آورده است. پرسش اصلی مقاله این بود که سیاست خارجی اعتدال براساس چه نشانه هایی سیاستگذاری می‌شود؟ فرضیه مقاله بر این موضوع تأکید داشت که: «روحانی تلاش دارد تا از طریق نشانگان سیاست خارجی اعتدال یعنی سیاستگذاری منافع متقابل و تصمیم‌گیری با مدل عقلایی در حوزه راهبردی از الگوی مدیریت بحران برای مقابله با تهدیدات استفاده نماید». در این مقاله، سیاست خارجی اعتدال متغیر وابسته بوده، در‌حالی‌که سیاستگذاری منافع متقابل و عقلانیت راهبردی در حوزه منطقه‌ای عناصر تشکیل دهنده متغیر مستقل هستند. در تبیین سیاست خارجی اعتدال از رهیافت نئولیبرالی بهره گرفته شده است .